Verwarring tussen godsdiens en vooroordeel

’n Bykomende oorweging vir Boswell se keuse van gay mense as ’n gevallestudie vir onverdraagsaamheid is dat vooroordeel teenoor gays - selfs vandag nog - vry algemeen met godsdienstige oortuigings verwar word.

Dit is nie meer die geval met ander groepe wat in die Middeleeue oënskynlik op grond van Christelike geloofsoortuigings vervolg is nie. Dit is dus moeiliker om, in die geval van hierdie ander groepe, die verwarring tussen godsdiens en vooroordeel oortuigend aan te toon. En ’n duidelike begrip van hierdie verwarring is van kardinale belang om baie vorme van onverdraagsaamheid te verstaan.

As voorbeeld noem Boswell Christene se behandeling van Joodse minderhede. Dit is vandag net so ’n sterk geloofsoortuiging by Christene dat Jode nie vir hul godsdienstige oortuigings vervolg behoort te word nie, as wat dit in die Middeleeue was dat Jode, desnoods met geweld, tot die Christelike geloof bekeer moes word.

In ’n tyd dat ’n vooroordeel en ’n godsdienstige oortuiging deur bykans die hele samelewing verwar word, is die vereenselwiging van die twee verskynsels so volstrek dat mense kwalik daartussen kan onderskei. In die veertiende eeu, byvoorbeeld, kon baie min Christene onderskei tussen vooroordeel teen Jode en die Christelike bekeringsopdrag.

Later, wanneer óf die vooroordeel óf die godsdienstige oortuiging genoegsaam getaan het, vind mense dit weer moeilik om te verstaan hoe enigiemand met gesonde verstand ooit die twee verskynsels kon verwar het. Die skeiding tussen vooroordeel teen Jode en die Christelike bekeringsopdrag is vandag bykans volstrek - in so ’n mate dat hedendaagse Christene die opregtheid betwyfel van Middeleeuse Christene wat Jode met geweld wou bekeer!

Net in ’n oorgangstyd tussen volstrekte vereenselwiging en volstrekte skeiding van vooroordeel en geloof is dit betreklik maklik om die verwarring tussen die twee verskynsels oortuigend aan te toon.

In die Westerse leefwêreld bevind ons ons vandag juis in so ’n oorgangstydperk wat verdraagsaamheid teenoor gay mense betref. Gay mense word oor die algemeen nog aan beperkende wetgewing, wyd verspreide openbare teenkanting en maatskaplike diskriminasie onderwerp, oënskynlik op gesag van godsdienstige voorskrifte. Maar hierdie onverdraagsaamheid word ook wyd bevraagteken.

Hierteenoor sal pogings om aan te toon dat geloofsoortuigings in die verlede verwar is met vooroordele teenoor swartmense, geldskieters, Jode of geskeide mense vandag reeds as ietwat vergesog of selfs irrelevant voorkom.

Godsdiens as dekmantel

Dit gebeur al te maklik dat godsdienstige oortuigings as ’n dekmantel vir vooroordeel dien, veral onder die aanhangers van openbaringsgelowe wat nie die menslike rede as die hoogste kriterium vir hul oordele aanvaar nie en ook nie juis ’n hoë premie stel op verdraagsaamheid in hul omgang met mense nie.

Is die navolging van godsdienstige voorskrifte wat, byvoorbeeld, Joodse of gay-gebruike veroordeel op sigself al ’n aanduiding van vooroordeel by die aanhangers van so ’n godsdiens? Soos ek Boswell verstaan, nie noodwendig nie. Maar as gelowiges die aanklag van vooroordeel wil vryspring, moet hulle skriftuurlike voorskrifte ewewigtig en sonder aansiens des persoons toepas.

As Christene die Bybel gebruik om die optrede van onderdrukkers te regverdig, maar dit byna deurgaans oor die hoof sien wanneer die onderdrukkers ander, ewe belangrike voorskrifte in dieselfde Bybel oortree, is daar dalk ’n slang in die Paradys. Hoe beoordeel ’n mens, byvoorbeeld, Christelike reverdigings van laat-Middeleeuse state wat gay mense brandstapel toe gestuur het, maar sekswerkers gelisensieer het?

En as gelowiges Bybelse voorskrifte hardvogtig en tot op die letter van die wet toepas wanneer dit op ’n veragte minderheid betrekking het, maar vergelykbare voorskrifte wat op die meerderheid betrekking het, verslap of herinterpreteer, is daar klaarblyklik iets anders as godsdienstige oortuiging op die spel.

Dieselfde Bybel wat as gesag aangevoer word vir die veroordeling van homoseksuele praktyke, veroordeel skynheiligheid op groter gesag - Jesus s’n - en in baie skerper taal. Maar geen Westerse gemeenskappe het sosiale taboes teen skynheiligheid ingestel nie; hulle het skynheiliges nie as “onnatuurlik” gebrandmerk nie; hulle het skynheiliges nie as ’n onderdrukte minderheid uitgesonder nie; hulle het ook nie wette uitgevaardig wat die sonde van skynheiligheid met kastrasie of die dood strafbaar gemaak het nie.

In dieselfde lysie wat mense op grond van homoseksuele praktyke van die koninkryk van die God uitsluit (I Kor. 6: 9-10), word gierigaards byvoorbeeld ook die koninkryk ontsê. Tog het geen Middeleeuse state mense vir gierigheid brandstapel toe gestuur nie.

Tot sover Boswell se bespreking. My vrae in die kantlyn by die voorafgaande paragraaf: Hoor ons vandag in Suid-Afrika Christelike predikers ewe hard en duidelik oor gierigheid praat as oor homoseksuele praktyke? Of is daar in ’n land met een van die grootste gapings ter wêreld tussen rykes en armes eenvoudig net nie meer gierigaards oor nie? En het materialisme vandag inderdaad so seldsaam geraak dat selfs die woorde daarvoor (gierigheid, hebsug, inhaligheid, vrekkigheid) ietwat argaïes begin aandoen?

REDAKSIONEEL

Stuur gerus jou reaksie op hierdie reeks en ander Gay@Litnet-bydraes dadelik na my by dbbotha@mweb.co.za vir plasing in ons meningsrubriek.

Danie Botha

15 Januarie 2004

boontoe / to the top