De taal is gans het volk

De nuchtere en juiste reactie van Alfred Schaffer op het onbekookte voorstel van Petrus Van Eeden is mij uit het hart gegrepen. Schaffer maakt gelukkig korte metten met het onzinnige idee om talen en taalvarianten die tienduizenden kilometers van elkaar bestaan samen te smelten tot één taal, om daarmee een machtig internationaal taalimperium te vormen. Ha! Overigens maakt Van Eeden wel een erg beperkte keuze. Hoezo Suriname? Waar zijn de Vlamingen? De Antillianen? De Kaapstaligen? Mijn voorstel voor een naam voor de nieuwe taal zou zijn: Nedersuriantilvlamikaapskaans! Maar zelfs met dertig miljoen Nedersuriantilvlamikaapskaanse sprekers zou deze pseudotaal in het niet verdwijnen bij het Chinees (eigenlijk een amalgaam van talen), het Engels, Spaans en Frans, het Duits. We hebben bovendien gezien hoe het met kunstmatige talen gaat: die slaan niet aan en worden gepropageerd door wereldverbeteraars op geitenwollenharen sokken. En het Deens, het Noors en het Zweeds, onderling verwante talen? Ooit van pogingen gehoord van de 6,2 Denen, de 3,2 Noren en de 7,6 Zweden om één taal te vormen? Never never nooit niet. Ze kijken wel beter uit! Nederkaans! Een gotspe en een affront!

Wat Van Eeden op grond van een academisch rekensommetje bedenkt (nl. dat Afrikaans en Nederlands op lexicaal gebied voor 95% overeenkomen) kan in de praktijk natuurlijk niet werken. Het is wiskunde van de kouwe grond. Het feit van die 95% procent zegt mij niets - ik sluit mij gaarne aan bij de 5% van Schaffer. Ik ben voor taaldiversiteit, ik ben voor taal als democratisch communicatiemiddel, niet als dwangmiddel om een politiek doel te dienen. Ik maak het mij moeilijk genoeg door poëzie en proza uit het Afrikaans te vertalen. In die hoedanigheid - van vertaler dus - maak ik al te vaak mee dat Nederlandstaligen het Afrikaans volstrekt niet kunnen begrijpen, en omgekeerd. Het gebeurt zelfs dat niet-geoefende Nederlanders Engels beginnen te spreken wanneer ze een Afrikaanstalige tegenover zich hebben. Toegegeven, een beetje Nederlander kan J.C. Steyns biografie van Van Wyk Louw zonder veel moeite lezen. Maar toen Antjie Krog in 1999 voor 2500 mensen optrad tijdens de Utrechtse Nacht van de Poëzie werden haar gedichten in vertaling geprojecteerd, anders had niemand er iets van begrepen. Juist die vertaling droeg bij aan haar eclatante succes. Ik moet in dit verband ook Johann Lodewyk Marais noemen, en Wilma Stockenström, Daniel Hugo, Peter Snyders wier poëzie in Nederland en Vlaanderen bekend is geworden (ik laat prozaschrijvers voor het gemak even buiten beschouwing). Hetzelfde geldt voor het vertaalproject dat in juni van dit jaar bij Poetry International in Rotterdam gewijd werd aan het werk van Charl-Pierre Naudé: de deelnemers - gerenommeerde Nederlandse dichters als Judith Herzberg, Ed Leeflang, Anne Vegter, Willem van Toorn en Henk Bernlef zaten met hun handen in het haar bij al die taalnuances, dat eigene van het Afrikaans. En dan: wat stelt Van Eeden zich voor? Een mengelmoes van spellingregels? En hoe moet dat met de grammatica? En moeten al die anglicismen die in het Afrikaans bestaan ook in het Nedersuriantilvlamikaapskaans worden opgenomen ...? Wie wint er bij fusie? En wie levert in?

In de jaren zestig zei mevrouw Eybers al onomwonden: ‘Wat veral ’n belangrike rol gespeel het in die vorming van ’n idioom wat afwyk van die stamtaal, was die invloed wat die ander landstaal, Engels, [op Afrikaans] uitgeoefen het. As ’n mens Afrikaans met Nederlands vergelyk, dan merk jy eers hoe anglisisties dit van beeldspraak en sinsbou is.’ En: ‘Afrikaans is nie alleen die taal van my bewuswording nie, maar ek voel oortuig dat dit poëties bruikbaarder is as Nederlands, veral vanweë sy groter soepelheid en bondigheid. Die blote feit dat ’n mens ’n aantal lettergrepe minder nodig het in Afrikaans as in Nederlands om presies dieselfde uit te druk, is al prosodies ’n wins.’ Wat wil een mens nog meer tegenswoordig? Zegt u nou zelf.

Krijgen we een taal zoals Johan van Wyk die parodieert in zijn (overigens prachtige) gedicht Redenasie? ‘Ick ben schreeuwen omdat daar monsters zijn. (...) Ic skryf zoo / doelbewus, as ic miskien wil / een liedjie vind, een taal vind / die van mijn dromen sijn / nadat ic een hollandsboek gelezen heb.’ ...? Geeft u mijn portie dan maar aan Fikkie.

En nog iets: uit een vertaalseminar van de Taalunie in augustus van dit jaar is mij overtuigend en onomstotelijk gebleken hoeveel moeite Afrikaanstaligen hebben met vertaling in het Afrikaans van Nederlandse literaire teksten. Het omgekeerde geldt ook Nederlanders die uit het Afrikaans vertalen. Zekers te weten, mensen!

Nee, een onzalig plan kortom, al was het alleen omdat het mij bedreigt in mijn broodwinning. Laat het tot Van Eeden doordringen: het Nederlands gedijt op klei en veengronden vijf meter beneden de zeespiegel met daartussen levend water dat sopt en siepelt. Het Nederlands zoals dat in de Cariben en Latijns Amerika gesproken wordt heeft zijn eigen sjeu. Het Vlaams is Bourgondisch, gerijpt in de vaten van West-Malle. En het Afrikaans? Dat is een Afrika-taal. Haar ziel mag dan misschien uit de Hollandse statenbijbel komen, maar haar hart ligt helemaal in het ‘wye en droewe land’ onder de zuidersterren.

Uit de Utrechtse regenwouden

Robert Dorsman

boontoe

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.