’n Beperkte empiriese ondersoek na taalbeleid en -beplanning by plaaslike owerhede in die Wes-Kaap

Weens praktiese en kosteoorwegings word Engels gebruik vir alle kommunikasie en dokumentasie. Raadslede kan Engels of Afrikaans praat gedurende raadsvergaderings. Dokumentasie moet verwerk word in die taal van die oorspronklike dokumentasie.

Afrikaans word vir notules en sakelyste gebruik. Enige raadslid, beampte of lid van die publiek kan met die raad kommunikeer in Afrikaans, Xhosa of Engels.

Engels word gebruik vir sakelyste en notules, met bylaes in die taal van oorsprong. As dit in Afrikaans en Xhosa is, sal dit in Engels vertaal word.

Beoog in 1998 om raadslede vryheid van taalkeuse gedurende raadsvergaderings toe te laat deur ´n omvattender tolkdiens daar te stel.
Tans is skriftelike kommunikasie veral in Afrikaans, maar vir mondelinge kommunikasie word die spreker se voorkeurtaal gebruik.

Engels is die werkstaal van dié organisasie. Werknemers kan versoek dat boodskappe in Afrikaans en Xhosa vertaal word. As gevolg van tyds- en finansiële beperkinge word dringende kommunikasie net in Engels gedoen om vertragings met vertaling te voorkom. Dokumente vir sakelyste of gerig aan die personeel is in Engels. Soms is dit in Afrikaans, Xhosa en Engels.

5.2 Beleidsbesluite oor taalaangeleenthede

Uit die respons blyk dit dat sakelyste en notules vir raadsvergaderings meestal in óf Afrikaans óf Engels opgestel word. As dit in Afrikaans is, is dit omdat die meeste raadslede Afrikaanssprekend is. As dit in Engels is, is dit omdat alle raadslede Engels kan lees en verstaan. Hermanus Munisipaliteit bereken dat dit hulle R1,5 miljoen per jaar sal kos om sakelyste en notules in die drie amptelike tale beskikbaar te stel.

Ashton Munisipaliteit is die enigste munisipaliteit waar debatte tydens raadsvergaderings in Afrikaans, Xhosa en Engels gevoer word. Oudtshoorn Munisipaliteit wissel Afrikaans en Engels vir sakelyste en notules op ´n maandelikse grondslag af. Plettenbergbaai Munisipaliteit het na aanleiding van die taalkomitee se skrywe sekere tekortkominge geïdentifiseer. Kwessies wat in dié skrywe aangeraak is, word tans bespreek ten einde die billike gebruik van die drie amptelike tale deur die munisipaliteit daar te stel.

Die Weskus Skiereiland Oorgangsraad vat hul siening oor beleidsbesluite in ´n neutedop saam: “Ons hanteer die drie amptelike tale met respek.”

5.3 Taalsamestelling van die gemeenskap en hoe dit bepaal is

• Ashton: 58% Afrikaanssprekend, 40% Xhosasprekend, 2% Engelssprekend;
  
• Beaufort-Wes: 20 000 Kleurling, 5 000 swart, 5 000 wit;
  
• Clanwilliam: Afrikaans verreweg;
  
• Citrusdal: 99% Afrikaans, 0,5% Engels, 0,5% Xhosa/Sotho/Zulu;
  
• George: 71% Afrikaans, 19% Xhosa, 8% Engels (SA Statistiekdiens);
  
• Gouritsmond: 98% Afrikaans, 2% Engels;
  
• Groot-Brakrivier: 95% Afrikaans, 5% Engels, 0,05% Xhosa;
  
• Hermanus: 63,1% Afrikaans, 21,2% Xhosa, 13,8% Engels, ander 1,9%;
  
• Knysna: 60% Afrikaans, 20% Xhosa, 20% Engels;
  
• Klawer: 98% Afrikaans, 1% Xhosa, 1% Engels (SA Statistiekdiens);
  
• Leeu-Gamka: 99% Afrikaans (kliniek en gemeenskapsorganisasies);
  
• Malmesbury: 90% Afrikaans, 6% Engels, 4% Xhosa; groter voorkeur aan Afrikaans as nuwe kategorie B-munisipaliteit ingestel word;
  
• Oostenberg: Afrikaans 73,1%, Engels 15,4%, Xhosa 9,8% (inligting vervat in die Oostenberg-ontwikkelingsprofiel, saamgestel deur die Direktoraat Ekonomiese Ontwikkeling en Beplanning en gebaseer op die 1996- sensusopname), Bloekombos/Wallacedene 70,2% Xhosa;
  
• Oudtshoorn: 85% Afrikaans, 10% Xhosa, 5%Engels;
  
• Prince Alfred Hamlet: 99% Afrikaans, 1% Engels;
  
• Stad Tygerberg: Hartland van die Afrikaanssprekende bevolking van die Kaapse Metropolitaanse gebied (Die Burger se statistiek);
  
• Stanford: 60% Afrikaans, 20% Engels, 20% Xhosa;
  
• Swellendam: 65% Afrikaans, 35% Engels, 80 Xhosa-huishoudings;
  
• Wellington: Afrikaans 90%.

5.4 Mondelinge en skriftelike taalgebruik vir interne kommunikasie

Interne kommunikasie vind meestal in óf Afrikaans plaas omdat die meeste raadslede en werknemers Afrikaanssprekend is, óf in Engels om praktiese, geriefs- en kosteredes, soos byvoorbeeld by Blaauwberg, Helderberg en Stad Tygerberg. In Hermanus byvoorbeeld het die ANC-koukus versoek dat die sakelyste in Engels opgestel word en Afrikaanse debatte in Engels getolk word. Die interne nuusbriewe en inligtingsblaaie daar word egter in die drie amptelike tale gepubliseer.

By die Kaapse Metropolitaanse Raad en Ashton Munisipaliteit vind interne kommunikasie in Afrikaans, Xhosa en Engels plaas na gelang van die werknemers en raadslede se taalvoorkeure. By Villiersdorp Munisipaliteit vind die interne kommunikasie in Afrikaans en Xhosa plaas.

5.5 Mondelinge en skriftelike taalgebruik vir eksterne kommunikasie

Die frekwensie van die gebruik van die drie amptelike tale verhoog tydens eksterne kommunikasie met die publiek. Omsendbriewe, nuusbriewe, advertensies, uitnodigings, tenderuitnodigings, vorms, ensovoorts verskyn in Afrikaans, Xhosa en Engels. Pogings word aangewend om deur middel van tolke en vertalers die publiek in die taal van hul keuse te bedien. Korrespondensie word deurgaans beantwoord in die taal waarin dit ontvang is.

5.6 Gelyke toegang tot munisipale dienste deur taalstruikelblokke uit die weg te ruim

Die meeste munisipaliteite ervaar min of geen struikelblokke by die lewering van dienste. Hermanus Munisipaliteit het Xhosa-werknemers by dienspunte aangestel om ´n kliënt-vriendelike diens te lewer. By Oostenberg Munisipaliteit word telefoniese navrae in die drie amptelike tale gehanteer. Stanford Munisipaliteit het besluit om ´n kassier aan te stel wat Afrikaans, Xhosa en Engels magtig is om verbruikers in die taal van hul keuse te bedien. Die Weskus Skiereiland Oorgangsraad maak voorsiening daarvoor dat die drie amptelike tale by kontakpunte gepraat word en ruim so taalstruikelblokke uit die weg.

5.7 Taalgebruik op naamborde en rigtingwysers

Naamborde en rigtingwysers verskyn meestal in Afrikaans en Engels. Daar word geen melding gemaak van eentalige naamborde en rigtingwysers nie, alhoewel Velddrif Munisipaliteit selektief te werk gaan met die oprigting van Afrikaanse of Engelse naamborde en rigtingwysers.

In die munisipaliteite van Ashton en Stanford verskyn Afrikaans, Xhosa en Engels op naamborde. Klawer se verwelkomingsbord by die ingang van die dorp is in Afrikaans, Xhosa en Engels. Volgens die Kaapse Metropolitaanse Raad word enige kennisgewingborde en tekens langs die pad in die drie amptelike tale aangebring.

5.8 Die gebruik van taalhulpbronne soos tolke en vertalers

As gevolg van die pogings om die taalverskeidenheid in die munisipaliteite te hanteer en doeltreffend te kommunikeer, gebruik die meeste munisipaliteite tolke en vertalers, maar op ´n onprofessionele basis. Dit wissel van ´n taalwerker in diens van die munisipaliteit soos by Villiersdorp Munisipaliteit, vertaaldienste, vryskutvertalers en vrywilligers uit die gemeenskap, tot munisipale werknemers.

Gelyktydige en deurlopende tolkwerk word in die meeste gevalle deur munisipale werknemers soos sekuriteitsbeamptes en klerke verrig. Daar word dus nie gebruik gemaak van professionele tolkdienste nie, behalwe in uitsonderlike gevalle soos by die Kaapse Metropolitaanse Raad.

Die kostefaktor blyk ´n groot probleem te wees. Om byvoorbeeld een verordening in Afrikaans, Xhosa en Engels beskikbaar te stel, kos R6 000 volgens die KMR. Die huur van ´n klankstelsel vir gelyktydige tolking beloop ongeveer R5 300 per maand. ´n Professionele simultane tolk kos R800 per raadsvergadering en ´n konsekutiewe tolk by komiteevergaderings R165 per uur volgens die KMR.

5.9, 5.10, 5.11 Beleidsbesluite oor die bevordering van Xhosa, Khoe-San-tale en gebaretaal

Geen beleidsbesluite is in dié verband geneem nie. Uit die response blyk dit dat daar geen behoefte daaraan bestaan nie.

5.12 Pogings wat aangewend word om die sakesektor en die publiek van drietaligheid bewus te maak

Weinig pogings word aangewend om die sakesektor en die publiek van drietaligheid bewus te maak. Clanwilliam Munisipaliteit sal dié aangeleentheid egter in hul volgende nuusbrief onder die verbruikers se aandag bring. De Doorns Munisipaliteit voel dat hulle nie Engels en Xhosa op ´n sakegemeenskap wat Afrikaanssprekend is, wil forseer nie. Volgens Hermanus Munisipaliteit is dit die sakekamer se plig om drietaligheid onder die sakesektor se aandag te bring.

6. GEVOLGTREKKINGS EN AANBEVELINGS

6.1 Geskrewe taalbeleid

Geen munisipaliteite in die Wes-Kaap het tot dusver aandag geskenk aan die opstel van ´n geskrewe taalbeleid vir hul munisipaliteite nie. Waar geskrewe beleidsdokumente wel voorkom, berus dit op niks meer as ´n verklaring van Afrikaans of Engels as amptelike werkstaal vir die munisipaliteit nie.

Dit word dus aanbeveel dat elke munisipaliteit in die Wes-Kaap ´n prakties uitvoerbare en bekostigbare drietaligheidsbeleid opstel aan die hand van ´n magtigende provinsiale raamwerk en die beginsels vervat in die konseptaalbeleid vir die Wes-Kaap. Dit moet gebaseer wees op die vasgestelde taalvoorkeure en -gebruike van die werknemers en inwoners van die spesifieke munisipaliteit en sal dus van munisipaliteit tot munisipaliteit verskil.

6.2 Taalvoorkeure en -gebruike

Meer as 50% van die munisipaliteite beskik oor amptelike statistiek vir die taalsamestelling van hul inwoners, maar nêrens is daar ´n taaloudit onderneem om die taalvoorkeure en -gebruike te bepaal nie. Dit blyk dat die Wes-Kaap oorwegend Afrikaanssprekend is, waarna Engels volg en daarna Xhosa. In Ashton, George, Hermanus en Oudtshoorn is daar meer Xhosasprekendes as Engelssprekendes. In Knysna, Stanford en tot ´n mate Malmesbury is daar die meeste Afrikaanssprekendes, maar ewe veel Xhosa- en Engelssprekendes.

Dit is belangrik dat die taalvoorkeure en -gebruike van die inwoners op ´n wetenskaplike wyse deur ´n taaloudit bepaal word. Dié taalvoorkeure en -gebruike moet te alle tye in ag geneem word by taalbeleid en -beplanning. Die taalsamestelling van ´n gemeenskap behoort in die taalvoorkeure en -gebruike van die raad en munisipaliteit weerspieël te word. Die werkstaal van ´n munisipaliteit behoort nie teenstrydig te wees met die taalvoorkeure van die inwoners nie.

Na afhandeling van die taaloudit word ´n drietalige taalbeleid in oorlegpleging met die gemeenskap opgestel. Die taaloudit word op ´n gereelde basis herhaal, aangesien die bevolking- en taalsamestelling nie staties is nie. Die taalbeleid is dus nie rigied nie. Selfs al is die oorgrote meerderheid van die publiek ten gunste van ´n bepaalde taal, is daar nog steeds rede en ruimte vir die instel van ´n drietaligheidsbeleid en moet daarvoor begroot word.

6.3 Interne en eksterne kommunikasie

Die interne mondelinge en skriftelike kommunikasie in die meeste munisipaliteite is nie gebaseer op die taalvoorkeure en -gebruike van die werknemers en raadslede nie. Uit die opname blyk dat ´n pragmatiese benadering die taalkeuse vir interne kommunikasie bepaal. Debatte en verslae is óf in Afrikaans óf in Engels, en as Xhosa gebruik word tydens debatte, word dit getolk deur byvoorbeeld ´n sekuriteitsbeampte of ´n klerk, maar nie deur ´n professionele tolk nie. Die nodige welwillendheid mag bestaan, maar die taal wat deur almal verstaan word, word die oorheersende taal in interne kommunikasie.

Doelbewuste pogings word aangewend om in Afrikaans en Engels, en dikwels in Afrikaans, Engels en Xhosa met die publiek te kommunikeer. Wat eksterne kommunikasie met die publiek betref, verhoog die frekwensie van die gebruik van die drie amptelike tale opmerklik. Dit is veral van toepassing op nuusbriewe en kennisgewings. In alle gevalle word korrespondensie beantwoord in die taal waarin dit ontvang is.

Die huidige toedrag van taalhantering by munisipaliteite hou inherente gevare in. Strydom en Pretorius sê in dié verband: “Its extent of language accommodation relies largely on personalities, relationships or interpersonal language use. Should these informal mechanisms become dysfunctional and fail to prevent or address language conflict, there is nothing to fall back on which may provide an acceptable basis for its effectiveness … For instance, any significant change in the demographics of council membership or the municipal workforce might radically alter the standing of a particular language in the internal and external communication of a municipality; present language accommodation might be the outcome of political compromise or expediency, wiped out by a different constellation of events in the future” (1999, Strydom, 39). Min taalstruikelblokke by die lewering van dienste is geïdentifiseer. Wanneer die inwoners se taalbehoeftes en -voorkeure bepaal word, kan verdere struikelblokke geïdentifiseer word. Veral die munisipaliteite van Hermanus, Klawer, Oostenberg en Stanford wend doelbewuste pogings aan om billike toegang tot dienste te verskaf.

Dit word aanbeveel dat die werkstale vir interne kommunikasie binne en tussen departemente in munisipaliteite deur konsensus onder werknemers en raadslede bepaal word, maar geen persoon moet verhoed word om sy/haar voorkeurtaal te gebruik nie. Die taaloudit sal die taalbehoeftes en -voorkeure van die inwoners bepaal en eksterne kommunikasie geskied dienooreenkomstig. Taalstruikelblokke sal ook tydens die taaloudit geïdentifiseer word en moet uitgeskakel word om gelyke en billike toegang tot munisipale dienste vir almal te verseker.

6.4 Naamborde en rigtingwysers

Die taalgebruik op naamborde en rigtingwysers is hoofsaaklik Afrikaans en Engels. Weer eens is daar groter sensitiwiteit en respek vir taalverskeidenheid by die kleiner munisipaliteite soos Ashton en Stanford, waar rigtingwysers of naamborde by munisipale geboue in Afrikaans, Engels en Xhosa opgerig word. Dit moet beklemtoon word dat dit die Kaapse Metropolitaanse Raad se beleid is om “enige kennisgewingborde en tekens langs die pad in die drie tale aan te bring”. Uit dié opname is daar geen aanduiding van eentalige rigtingwysers nie, hoewel dit baie opvallend is in sekere groot munisipaliteite soos Helderberg en Stad Tygerberg.

Ingevolge wetgewing en die konseptaalbeleid vir die Wes-Kaap word aanbeveel dat alle naamborde op munisipale geboue drietalig moet wees. Rigtingwysers moet ook drietalig wees, maar die taalvoorkeure van die inwoners speel hier ´n belangrike rol.

6.5 Tolke en vertalers

Ad hoc-pogings word aangewend om taalverskeidenheid te akkommodeer met behulp van tolke en vertalers. Daar bestaan egter geen standaardbeleid in dié verband nie, wat daartoe lei dat onopgeleide persone gebruik word en die gehalte werk is dus dikwels onbevredigend en onvoorspelbaar. Waar ´n professionele vertaler en tolkdiens gebruik word, soos by die KMR, word min probleme ervaar met terminologie en onakkurate vertalings of tolkwerk.

Die aanwending van taalhulpbronne soos tolke en vertalers het koste-implikasies, maar vir doeltreffende plaaslike bestuur is dit noodsaaklik dat inligting oorgedra word deur doeltreffende kommunikasie. Daar moet dus jaarliks begroot word vir tolke en vertalers, hetsy deeltyds of voltyds of uitgekontrakteer, en riglyne vir hul diensvoorwaardes moet aan die hand van internasionale professionele standaarde opgestel word. Hulle sal by interne en eksterne kommunikasie betrokke wees.

6.6 Bevordering van Xhosa, Khoe-San-tale en gebaretaal

Dit is ontstellend dat geen pogings aangewend word om die gebruik van Xhosa, Khoe-San-tale en gebaretaal aan te moedig nie. Skynbaar bestaan daar nie ´n uitgesproke behoefte daaraan nie. ´n Taaloudit en taalbeleid sal indringende aandag aan dié aspek moet skenk.

Daar is ook geen samewerking tussen munisipaliteite en die private sektor om drietaligheid te bevorder nie. Dit blyk dat munisipaliteite versigtig is om in te meng in die werksaamhede van die private sektor. Tog bepaal die konseptaalbeleid vir die Wes-Kaap dat die munisipaliteite die private sektor moet aanmoedig en ondersteun om hul eie taalbeleid in ooreenstemming met die provinsiale taalbeleid te ontwikkel.

7. SLOTOPMERKINGS

Dié opname het dus aan die lig gebring dat geen plaaslike owerheid nog ´n taalbeleid opgestel het nie. Die nodige aanvoorwerk kan nou reeds gedoen word, sodat die nuwe munisipaliteite ná die plaaslike verkiesings hul taalbeleid in werking kan stel. ´n Taaloudit sal eers in elke munisipaliteit uitgevoer moet word om die taalvoorkeure en -gebruike van die inwoners, werknemers en raadslede te bepaal. Die taalbeleid moet ook in oorlegpleging met die publiek opgestel word.

Na aanleiding van Du Plessis en Schuring se aanbevelings oor veeltaligheid in die werksplek kan elke groot munisipaliteit ´n taalkomitee aanstel of taaleenheid instel om verantwoordelik te wees vir die beplanning, inwerkingstelling en monitering van ´n taalbeleid. By klein munisipaliteite kan ´n bepaalde persoon vir die taallessenaar verantwoordelik wees om dieselfde funksies uit te voer (Du Plessis en Schuring, 42,43).

Drietaligheid moet gefinansier word. Munisipaliteite moet hul begrotings dienooreenkomstig aanpas. Du Plessis en Schuring stel voor dat ´n formule van 0,1% van die salarisrekening van die organisasie gebruik word. Die koste word nie van die werknemers verhaal nie, maar is ´n lopende uitgawe wat, soos ander uitgawes, by die berekening van die belasting ingesluit word. Hoe kleiner die organisasie, hoe minder geld is daar vir taalsake (Du Plessis en Schuring, 41,42).

BRONNE GERAADPLEEG

Du Plessis, Danie & Schuring, Gerard. 2000. Veeltaligheid in die werksplek; Ukusetshenziswa kwezilwimi ezehlukene emisebenzini; Multilingualism in the workplace. Pretoria: MWU.

Strydom, H.A. & Pretorius, J. L. 1999. Language policy and planning: How do local governments cope with multilingualism? Journal for Juridical Science. 24(2):24-40

BYLAE 1

POSOPNAME

(vir alle HUB’s en burgemeesters van plaaslike owerhede in die Wes-Kaap)

Geagte ……..

Taalbeleid

Ingevolge artikel 6(1) van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika (Wet 108 van 1996) is daar 11 amptelike tale in Suid-Afrika. Artikel 6(3)(a) van die Grondwet bepaal dat die nasionale regering en elke provinsiale regering ten minste twee amptelike tale vir regeringsdoeleindes moet gebruik met inagneming van gebruik, doenlikheid, koste, streeksomstandighede en die ewewig van die behoeftes en voorkeure van die bevolking as geheel of in die betrokke provinsie.

Ingevolge artikel 6(3)(b) moet munisipaliteite die taalgebruik en -voorkeure van hul inwoners in aanmerking neem. Volgens die nuutste nasionale konseptaalbeleid en -wetgewing vir Suid-Afrika moet plaaslike owerhede die taalgebruik en taalvoorkeure van hul gemeenskappe binne ´n magtigende provinsiale taalbeleidsraamwerk bepaal.

In die Wes-Kaap word dié magtigende provinsiale taalbeleidsraamwerk deur veral die aanhef en artikels 2, 3, 4 en 5 van die Wes-Kaapse Provinsiale Talewet (Wet 13 van 1998) daargestel. Ons sluit graag ´n kopie van dié wetgewing in vir u aandag.

Die Wes-Kaapse Taalkomitee is ingestel kragtens artikel 6(1) van die genoemde provinsiale wetgewing, met die mandaat in artikel 13 om onder andere die gebruik van die drie amptelike tale van die Wes-Kaap, naamlik Afrikaans, Engels en isiXhosa te moniteer, en om veeltaligheid en die ontwikkeling van die voorheen gemarginaliseerde tale soos isiXhosa te bevorder. Ingevolge die Wet op die Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad (Wet 59 van 1995), is die Wes-Kaapse Taalkomitee ook ´n provinsiale subkomitee van PANSAT, wat ten doel het om veeltaligheid in Suid-Afrika te bevorder.

Voortspruitend uit die bogenoemde en met inagneming van artikels 151(4) en 154(2) van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika (Wet 108 van 1996), wil die Wes-Kaapse Taalkomitee ´n vriendelike dog dringende versoek tot u rig om die volgende inligting oor die hantering van taalaangeleenthede in u plaaslike owerheid aan ons te verstrek:

• Enige beleidsdokumente oor die werkstale in u plaaslike owerheid
  
• Enige beleidsbesluite oor die werkstale in u plaaslike owerheid
  
• Inligting oor die taalsamestelling van u gemeenskap en hoe dit bepaal is
  
• Besluite oor die werkstale vir mondelinge en skriftelike interne kommunikasie met personeel
  
• Besluite oor die werkstale vir mondelinge en skriftelike eksterne kommunikasie met die publiek
  
• Besluite om gelyke toegang tot munisipale dienste vir al die inwoners te verseker deur taalstruikelblokke uit die weg te ruim
  
• Besluite oor taalgebruik op naamborde en rigtingaanwysers
  
• Beskikbaarheid en gebruikmaking van taalhulpbronne, soos tolke en vertalers
  
• Beleidsbesluite oor die bevordering van isiXhosa
  
• Beleidsbesluite oor die bevordering van die Khoe-San-tale
  
• Beleidsbesluite oor die gebruik van gebaretaal
  
• Pogings wat aangewend word om die sakesektor en die gemeenskap bewus te maak van veeltaligheid.

Ons nooi u graag uit om enige idees oor ´n taalbeleid vir u plaaslike owerheid, of enige onsekerheid oor die wetlike taalvereistes waaraan die plaaslike owerheid moet voldoen, of enige probleme wat u in dié verband ondervind, met ons te bespreek. Ons wil u graag van ons ondersteuning te alle tye verseker.

Ons sal dit waardeer as ons ´n antwoord van u kan ontvang voor of op 14 Augustus 2000.

Vriendelike groete.

Die uwe

Prof. Isabel Cilliers
Voorsitter: Wes-Kaapse Taalkomitee

Local Authorities: all CEOs and mayors

Dear ……..

Language Policy

There are 11 official languages in South Africa in terms of section 6(1) of the Constitution of the Republic of South Africa, Act 108 of 1996. In terms of section 6(3)(a) of the Constitution the national government and each provincial government must use at least two official languages taking into account usage, practicality, expense, regional circumstances and the balance of the needs and preferences of the population as a whole or in the province concerned.

In terms of section 6(3)(b) of the Constitution, municipalities must take into account the language usage and preferences of their residents. According to the draft South African Languages Bill and the National Languages Policy and Plan, local authorities must determine the language use and preference of their communities within an enabling provincial language policy framework.

In the Western Cape this enabling provincial language policy framework is provided by the preamble and sections 2, 3, 4, and 5 of the Western Cape Provincial Languages Act, No. 13 of 1998. We include a copy of this legislation for your attention.

The Western Cape Language Committee was established in terms of section 6(1) of the Western Cape Languages Act. Section 13 gives the Committee a mandate to, amongst others, monitor the use of the three official languages of the Western Cape, namely Afrikaans, English and isiXhosa, and to promote the principle of multilingualism and the development of the previously marginalised languages such as isiXhosa. In terms of the Pan South African Languages Board Act No. 59 of 1995, the Language Committee is also a provincial subcommittee of PANSALB, which promotes multilingualism in South Africa.

Arising from the above and with due observance of sections 151(4) and 154(2) of the Constitution of the Republic of South Africa, Act 108 of 1996, the Western Cape Language Committee addresses a friendly but urgent request to you to provide us with the following information regarding the management of matters relating to language in your local authority:

• Any policy documents concerning your working languages in the local authority
  
• Any policy decisions concerning your working languages in the local authority
  
• Information about the language composition of your community and how it was determined
  
• Decisions about your working languages for internal oral and written communication with employees
  
• Decisions about your working languages for external oral and written communication with the public
  
• Decisions to ensure equal access to municipal services for all the residents by removing language barriers
  
• Decisions regarding the language used on signposts and direction indicators
  
• Availability and use of language resources such as interpreters and translators
  
• Policy decisions regarding the promotion of isiXhosa
  
• Policy decisions regarding the promotion of the Khoe San languages
  
• Policy decisions regarding the use of Sign Language
  
• Attempts made to create an awareness of multilingualism in the community and the business sector.

We cordially invite you to discuss with us

• your ideas or suggestions for a language policy for your local authority
  
• any uncertainty about the local authority’s legal obligations regarding language, and
  
• any problems you are experiencing in this regard.

We will appreciate it if you can submit your reply before or on 14 August 2000. We want to assure you of our full support at all times.

Kind regards

Yours sincerely

Prof Isabel Cilliers
Chairperson: Western Cape Language Committee

BYLAE 2

Resultate van posopname (in alfabetiese volgorde volgens munisipaliteite soos aangetoon in punt 4)

1. Enige beleidsbesluite oor taalgebruik in u plaaslike owerheid

• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Versoek dat eenvormige taalbeleid per kategorie B-owerheid bepaal word eerder as dat elke individuele munisipaliteit voortgaan om sy eie beleid te bepaal (Citrusdal);
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Taalbeleid in Oktober 1996 aanvaar (Helderberg);
  
• Raadsbesluit in 1998 oor vertaal- en tolkdienste sodat daar vryheid van taalkeuse vir raadslede kan wees. Raadslede het die reg om die taal van hul keuse tydens raadsvergaderings te praat. Die drie amptelike tale van die Wes-Kaap mag gebruik word tydens raadsvergaderings. ANC-koukus dring aan op Engelse vertaling van voorstelle in Afrikaans. Verskaf beleidsdokumente sedert 1998 (Hermanus);
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Taakgroep vir ´n beleid oor gemeenskapsdeelname is versoek om ´n raamwerk vir ´n taalbeleid daar te stel (Oostenberg);
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Engels is die werkstaal van die organisasie, maar werknemers het die reg om te vra dat boodskappe en dokumente in Afrikaans en Xhosa vertaal word. Dringende kommunikasie slegs in Engels weens tyds- en kostefaktore. Sakelyste en dokumente vir werknemers slegs in Engels (Stad Tygerberg);
  
• Geen.

2. Enige beleidsbesluite wat oor taalaangeleenthede geneem is

• Engels is die amptelike voertaal vir sakelyste en notules; debatte in Afrikaans,
  
• Xhosa en Engels (Ashton);
  
• Engels is die voertaal vir sakelyste en notules; taalbeleid opgestel op 28 Junie 1998 (Belvidere Estate Transitional Local Council);
  
• Afrikaans; notules in Xhosa vertaal (Beaufort-Wes);
  
• Engels vir kommunikasie en dokumentasie (Blaauwberg);
  
• Geen;
  
• Afrikaans;
  
• Weinig; op raadsvergadering in 1995 besluit dat verslae vir raadsagendas voorberei word in die taal waarin dit ontvang word en dat aanbevelings in Engels en Afrikaans geskryf word (George);
  
• Afrikaans vir notules en agendas behalwe as ´n brief in Engels ontvang is (beleidsbesluit in 1997). Voorgestelde beleid: enige raadslid, amptenaar of lid van die publiek kan met die raad kommunikeer in enigeen van Afrikaans, Xhosa of Engels (Franschhoek);
  
• Geen;
  
• Geen, maar agendas en notules word in Engels saamgestel; bylaes in die taal van oorsprong, maar bylaes in Afrikaans en Xhosa word in Engels vertaal, uitsluitend regsdokumente; inkomende korrespondensie word beantwoord in die taal van oorsprong (Helderberg);
  
• Visie, asook raadskennisgewings in plaaslike koerant in Afrikaans, Engels en Xhosa. Agendas en notules net in Engels, want alle raadslede kan Engels lees en verstaan. Debatte in die taal wat die spreker/raadslid verkies; tolke daag soms nie op nie. Agendas en notules in drie tale sal R1,5 miljoen per jaar kos, geld wat van ander prioriteite weggeneem sal moet word (Hermanus);
  
• Geen;
  
• Moedig raadslede aan om ook ander tale aan te leer;
  
• Raad is gesteld daarop dat konsultante hul dienste in Afrikaans aanbied;
  
• Beleidsbesluit tydens raadsvergadering op 20 Julie 2000 dat die raad en gemeenskap in Afrikaans bedien wil wees, aangesien die gemeenskap uit 99,99% Afrikaanssprekendes bestaan (Laingsburg);
  
• Geen;
  
• Amptelike beleid dat raadsvergaderings in Afrikaans plaasvind (15 uit 16 raadslede Afrikaanssprekend). Een Xhosa-lid en tolk beskikbaar (Malmesbury);
  
• Geen, maar 3 amptelike tale van die Wes-Kaap word dienooreenkomstig bedien;
  
• Sakelyste vir raadsvergaderings alternatiewelik op ´n maandelikse grondslag in Engels en Afrikaans (Oudtshoorn);
  
• Na aanleiding van die skrywe van die Wes-Kaapse Taalkomitee is tekortkominge in ons praktyke geïdentifiseer en kwessies wat geopper is in die skrywe word bespreek ten einde die billike gebruik van die plaaslike tale deur die munisipaliteit daar te stel (Plettenbergbaai);
  
• Geen;
  
• Al drie amptelike tale word deur die raad erken en bevorder;
  
• Engels is die werkstaal van die organisasie, maar werknemers het die reg om te vra dat boodskappe vertaal word in Afrikaans of Xhosa; dringende kommunikasie slegs in Engels om tyd te spaar met vertalings (Stad Tygerberg);
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen; gemeenskap oorwegend Afrikaanssprekend en slegs medium van Afrikaans (Vanrhynsdorp);
  
• Geen;
  
• Konsentreer geld, tyd en mannekrag om aan die behoeftes van die dorp se inwoners, toeriste, vakansiegangers en besoekers te voldoen. Die behoefte aan die bevordering van inheemse en ander tale is nog nie plaaslik geïdentifiseer nie en is gevolglik nie op die huidige agenda nie (Velddrif);
  
• Geen;
  
• Geen formele beleidsbesluite, want die owerheid is nog nooit in die verlede met aspekte rondom taalgebruik gekonfronteer soos nou nie;
  
• Ons hanteer die drie amptelike tale met respek (Weskus Oorgangsraad).

3. Inligting oor die taalsamestelling van u gemeenskap en hoe dit bepaal is

• Ashton: 58% Afrikaanssprekend, 40% Xhosasprekend, 2% Engelssprekend;
  
• Beaufort-Wes: 20 000 Kleurling, 5 000 swart, 5 000 wit;
  
• Clanwilliam: Afrikaans verreweg;
  
• Citrusdal: 99% Afrikaans, 0,5% Engels, 0,5% Xhosa/Sotho/Zulu;
  
• George: 71% Afrikaans, 19% Xhosa, 8% Engels (SA Statistiekdiens);
  
• Gouritsmond: 98% Afrikaans, 2% Engels;
  
• Groot-Brakrivier: 95% Afrikaans, 5% Engels, 0,05% Xhosa;
  
• Geen;
  
• Hermanus: Afrikaans 63,1%, Xhosa 21,2%, Engels 13,8%, ander 1,9%;
  
• Knysna: 60% Afrikaans, 20% Xhosa, 20% Engels;
  
• Klawer: 98% Afrikaans, 1% Xhosa, 1% Engels (SA Statistiekdiens);
  
• Leeu-Gamka: 99% Afrikaans (kliniek en gemeenskapsorganisasies);
  
• Malmesbury: 90% Afrikaans, 6% Engels, 4% Xhosa; groter voorkeur aan Afrikaans met vorming van nuwe kategorie B-munisipaliteit;
  
• Oostenberg: Afrikaans 73,1%, Engels 15,4%, Xhosa 9,8% (inligting vervat in die Oostenberg-ontwikkelingsprofiel, saamgestel deur die Direktoraat Ekonomiese Ontwikkeling en Beplanning en gebaseer op 1996- sensusopname); Bloekombos/Wallacedene 70,2% Xhosa; Afrikaans as eerste taal beduidend in die meerderheid;
  
• Oudtshoorn: 85% Afrikaans, 10% Xhosa, 5%Engels;
  
• Prince Alfred Hamlet: 99% Afrikaans, 1% Engels;
  
• Stad Tygerberg: Hartland van die Afrikaanssprekende bevolking van die Kaapse Metropolitaanse gebied (Die Burger se statistiek);
  
• Stanford: 60% Afrikaans, 20% Engels, 20% Xhosa;
  
• Swellendam: 65% Afrikaans, 35% Engels, 80 Xhosa-huishoudings;
  
• Velddrif: Hoofsaaklik Afrikaanssprekend, minder Engelssprekend, baie min Xhosa (biblioteke, klinieke, munisipale besoekpunt);
  
• Geen;
  
• Wellington: Afrikaans 90%.

4. Besluite oor die werkstaal/-tale vir interne mondelinge en skriftelike kommunikasie

• Afrikaans, Engels, Xhosa na gelang van die taalvoorkeur van individue (Ashton);
  
• Engels;
  
• Afrikaans; ander persone ook geakkommodeer;
  
• Engels oor praktiese en geriefsredes; raadslede geregtig om Engels of Afrikaans te praat en dokumentasie voor te berei in taal van oorsprong (Blaauwberg);
  
• Geen;
  
• Afrikaans; een Xhosa-amptenaar wat Afrikaans, Engels, Xhosa, Zulu en Sotho praat en as tolk optree (Citrusdal);
  
• Afrikaans;
  
• Geen; kort Engelse opsommings van Afrikaanse items wat deur die Raad oorweeg word; vind plaas in taal waarin spreker/skrywer hom/haar gemaklik kan uitdruk en wat vir die spreker/luisteraar verstaanbaar is (George);
  
• Afrikaans;
  
• Korrespondensie word gehanteer in taal waarin dit ontvang is;
  
• Taalvoorkeure geniet aandag;
  
• Geen; ooreenkoms dat daar intern in Engels gekommunikeer word (Knysna);
  
• Geen; kommunikasie hoofsaaklik in Afrikaans met betrekking tot skriftelike kommunikasie, maar mondeling die taal wat die ontvanger gebruik. Werknemers tolk;
  
• ANC-koukus versoek dat alle items vir die agenda in Engels verskyn en alle besprekings in Afrikaans na Engels getolk word. Interne nuusbrief in drie tale. Interne kommunikasie vind in 3 tale plaas: beleide, inligtingsblaaie, kennisgewingborde (Hermanus);
  
• Agendas, notules, aanhangsels van sakelyste vir vergaderings slegs in Engels, maar sal op aanvraag vertaal word in ander 2 amptelike tale;
  
• Afrikaans en Engels, maar formele vergaderings in Engels. Dokumentasie en debatvoering in Engels ten spyte van die feit dat daar in die Raad Afrikaans- en Xhosasprekende lede is;
  
• Afrikaans;
  
• Afrikaans;
  
• Nie een van ons amptenare of raadslede is Xhosa magtig nie en daarom word dit nie gepraat nie;
  
• Interne nuusbrief, artikels, navrae, korrespondensie gehanteer in die taal waarin dit ontvang is;
  
• By amptelike vergaderings gebruik elke raadslid die taal van sy/haar voorkeur, wat hoofsaaklik Afrikaans en tot ´n mindere mate Engels is. Xhosa word by uitsondering gebruik;
  
• Engels oorheers interne geskrewe en mondelinge kommunikasie; Afrikaans word die tweede meeste gebruik en geen Xhosa nie;
  
• Alle raadslede Afrikaanssprekend en sakelyste in Afrikaans;
  
• Dokumente vir komitee-agendas of aan personeel slegs in Engels; soms in al drie tale (Stad Tygerberg);
  
• Waar moontlik in die taal van die werknemer gekommunikeer;
  
• Afrikaans; alle raadslede is tweetalig;
  
• Afrikaans en Xhosa; werkstale tydens raadsvergaderings in Afrikaans en Xhosa; notules beskikbaar in Afrikaans en Xhosa (Villiersdorp);
  
• Afrikaans, want 99% van die werknemers is Afrikaanssprekend (Wellington).

5. Besluite oor mondelinge en skriftelike taalgebruik vir eksterne kommunikasie met die publiek

• Korrespondensie en briefhoofde slegs in Afrikaans en Engels; gebrek aan vaardigheid in Xhosa; rekeninge slegs in Afikaans; nuusbriewe in Afrikaans, Engels en Xhosa (Ashton);
  
• Engels;
  
• Afrikaans, Xhosa (Beaufort-Wes);
  
• Opdrag van die HUB dat publiek in taal van keuse bedien word (Clanwilliam);
  
• Afrikaans, navrae van swart inwoners in Engels gehanteer;
  
• Voorkeurtaal van publiek; klerk wat Xhosa tolk;
  
• Uitnodigings in Afrikaans, Engels en Xhosa;
  
• Afrikaans en Engels;
  
• Advertensies in Afrikaans, Engels en Xhosa;
  
• Nuusbrief aan Zwelihle-gemeenskap in Xhosa;
  
• Geen, praktyk is dat die publiek aangespreek word in die taal wat hulle verkies. Briewe word beantwoord in die taal van die sender. Xhosa-kennisgewings in swart woongebiede ten opsigte van munisipale dienste en om Xhosasprekende kandidate te werf vir vakante poste;
  
• Korrespondensie word beantwoord in die taal waarin dit ontvang is; die korrespondensie is in enige van die ander twee amptelike tale op aanvraag beskikbaar; briefhoof drietalig;
  
• Advertensies en tenders sover moontlik in drie tale; probleme met vertalers;
  
• Kommunikasie in die taal wat deur die betrokke lid van die publiek gebruik word en dui aan dat betrokke dokument ook in ander tale beskikbaar is. Amptelike vorms, tenderuitnodigings in Engels, Afrikaans en Xhosa;
  
• Afrikaans; maandelikse nuusbrief en munisipale kennisgewings; kennisgewings in koerante in Afrikaans en Engels;
  
• Afrikaans; as iemand in Engels of ander landstaal bedien wil word, sal die owerheid sorg dat aan die versoeke voldoen word;
  
• Terugvoer in dieselfde taal as waarin dit ontvang is;
  
• Briewe wat in Engels ontvang word, word in Engels beantwoord; bitter min briewe in Xhosa;
  
• As daar met Xhosasprekende persoon in gesprek getree word, word iemand uit eie geledere gekry om as tolk op te tree;
  
• Oostenberg Nuus tweetalig; pamflette aan publiek tweetalig. Navrae in Xhosa word skriftelik in Xhosa beantwoord, gesprekke met gemeenskap deur middel van ´n tolk;
  
• Amptelike kennisgewings in Afrikaans, Engels en Xhosa; eksterne kommunikasie in die taal van die oorspronklike navraag;
  
• Ongeskrewe beleid om te reageer op korrespondensie in die taal waarin dit ontvang is; eksterne nuusbrief in Afrikaans, Engels en Xhosa. Beleidsformuleringsdokumente soos behuisingstoelaes, kliëntesorg, ensovoorts beskikbaar in al drie tale. Rekeninge in Afrikaans en Engels (Plettenbergbaai);
  
• Voer korrespondensie in die taal waarin dit ontvang is;
  
• Nuusbriewe in Afrikaans en Engels;
  
• Korrespondensie beantwoord in taal van skrywer; nuusbriewe in Afrikaans, want die meeste inwoners is Afrikaanssprekend; kennisgewings in Afrikaans en Engels; kennisgewings wat op Xhosa gemeenskap van toepassing is, word in Xhosa versprei;
  
• Rekeninge: keuse tussen Afrikaans en Engels; omsendbriewe: Engels/Afrikaans, Engels/Xhosa; navrae: Engels/Afrikaans, Xhosa; tolke en vertalers waar nodig (Tygerberg);
  
• Omsendbriewe in Afrikaans en Engels; korrespondensie beantwoord in taal waarin dit ontvang is;
  
• Amptelike kennisgewings, verordeninge en omsendbriewe in Afrikaans, Xhosa en Engels;
  
• Geskied in die taal van die verbruiker, kliënt, besoeker of wie ook al; kennisgewings, advertensies in Afrikaans en Engels en ´n plaaslike inwoner vertaal dit in Xhosa na gelang van die behoefte van die teikengroep;
  
• Afrikaans, Xhosa en Engels (Villiersdorp);
  
• Kennisgewings, advertensies in Xhosa, Afrikaans en Engels;
  
• Korrespondensie word in taal van sender beantwoord.

6. Besluite oor die uitskakeling van taalstruikelblokke om gelyke toegang tot munisipale dienste vir almal te verseker

• Inligting in Afrikaans en Xhosa;
  
• Geen, dog geen struikelblokke;
  
• Publiek gehanteer in taal van keuse;
  
• Geen;
  
• Geen, maar in die praktyk beman Xhosasprekende amptenare dienspunte om ´n kliënt-vriendelike stelsel daar te stel (Hermanus);
  
• Geen; by gemeenskapsvergaderings sit Xhosasprekendes in ´n groep sodat daar vir hulle getolk kan word (Klawer);
  
• Geen taalstruikelblokke;
  
• Gepoog om taalstruikelblokke uit die weg te ruim, byvoorbeeld telefoniese navrae in drie amptelike tale van die Wes-Kaap bedien (Oostenberg);
  
• Kassier aangestel wat Afrikaans, Xhosa en Engels magtig is om verbruikers in die taal van hul keuse te bedien (Stanford);
  
• Geen;
  
• Die drie amptelike tale kan by kontakpunte gepraat word en ruim struikelblokke uit die weg (Weskus).

7. Besluite oor taalgebruik op naamborde en rigtingwysers

• Afrikaans, Xhosa, Engels (Ashton);
  
• Afrikaans;
  
• Geen, dog Afrikaans en Engels;
  
• Afrikaans/Engels, soms Xhosa;
  
• Engels en Afrikaans;
  
• Afrikaans en Engels;
  
• Geen beleid, maar in praktyk Afrikaans en Engels op naamborde. Straatname is óf Afrikaans óf Engels, want dis moeilik om albei saam aan te bring;
  
• Kennisgewings en rigtingwysers langs die pad word in drie tale aangebring (Kaapse Metropolitaanse Raad);
  
• Afrikaans; verwelkomingsbord in dorp Afrikaans, Engels en Xhosa (Klawer);
  
• Min naamborde, geen amptelike beleid;
  
• Voorsien in behoeftes van die gemeenskap deur twee tale en indien nodig drie tale;
  
• Toerismebestemmings in Afrikaans en Engels; aanwysingsborde binne toeristegeboue soos Kango Grotte in Engels vanweë aantal buitelandse besoekers (Oudtshoorn);
  
• In ooreenstemming met nasionale raamwerk vir advertensietekens, dus hoofsaaklik simbole; geskrewe teks in Afrikaans en Engels; toerismetekens in Engels, aangesien die mark oorsese besoekers is (Riversdal);
  
• Afrikaans en Engels;
  
• Veranderings aan munisipale kantore en naamborde wat verskillende afdelings aandui, is in Afrikaans, Engels en Xhosa aangebring (Stanford);
  
• Geen;
  
• Engels en Afrikaans, selektief ook in Xhosa waar die belangrikheid dit noodsaak (Velddrif);
  
• Geen;
  
• Afrikaans en Engels.

8. Beskikbaarheid en gebruikmaking van taalhulpbronne soos tolke en vertalers

• Vergaderings met Xhosa-gemeenskap neem twee maal langer omdat van tolke gebruik gemaak word (Beaufort-Wes);
  
• Geen;
  
• Gebruik veeltalige personeel wanneer nodig — gebrek aan fondse;
  
• Geen;
  
• Gebruik amptelike vertaaldienste vir die vertaling van verordeninge;
  
• Tolk van Afrikaans en Xhosa na Engels;
  
• Stel ondersoek in na instelling van simultane tolking vir raadsvergaderings; kostefaktor: tolk @ R125 per uur, huur van toerusting R3 700. Vind dat tolke onbetroubaar is en dikwels afwesig: stadsklerk of raadslede moet dan tolk. Geen vertaaldiens as gevolg van ´n gebrek aan fondse (Hermanus);
  
• Gebruik vryskutvertalers en -tolke. Veral Xhosa-vertalings se koste is buitensporig hoog: 50 sent per woord, terwyl Afrikaans/Engels 20-30 sent per woord is. Om een Engelse verordening in Xhosa te vertaal, kos ongeveer R4 000. Om dit in Afrikaans te vertaal, ´n addisionele R2 000; R6 000 vir een verordening om in drie tale beskikbaar gestel te word;
  
• Eers as ´n behoefte ontstaan aan byvoorbeeld vertaling van ´n tegniese dokument moet dit vertaal word. Maak gebruik van vertalers deur skakeling met SAVI (Suid-Afrikaanse Vertaalinstituut) en tolke (Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging by die Universiteit van die Vrystaat). Professionele tolkdienste by maandelikse raadsvergaderings: 2 x Xhosa-tolke, 2 x Engels/Afrikaans-tolke. Vryskut simultane tolke wat vir hele jaar vooruit bespreek word. R800 per tolk per raadsvergadering, tolkhokkies en klankstelsel R5 300 per maand;
  
• Konsekutiewe tolke word by komiteevergaderings en by dissiplinêre verhore gebruik. Die tolk sit tussen die lede en tolk op aanvraag. R160 per uur terwyl vergadering of verhoor duur, ook tydens terreinbesoeke, al het tolk twee sinne getolk. Is noodsaaklik vir taalgelykheidsredes (Kaapse Metropolitaanse Raad);
  
• Munisipale werknemers as tolke gebruik wanneer nodig;
  
• Onnodig, net Afrikaans;
  
• Op deurlopende basis gebruik soos behoefte ontstaan;
  
• ´n Tolk wat Afrikaans, Xhosa en Engels magtig is, word vir alle openbare vergaderings gebruik (Stanford);
  
• Vrywilligers om vertalings na Xhosa te doen, want raad het nie finansiële kapasiteit om ´n vertaaldiens te gebruik nie;
  
• Geringe omvang van behoefte, maar oorweeg om Xhosasprekende amptenaar in diens te neem (Velddrif);
  
• Tolk is voltyds in diens van die raad (Villiersdorp);
  
• Gebruik tolk as boodskap aan Xhosa-gemeenskap oorgedra moet word.

9. Beleidsbesluite oor die bevordering van Xhosa

• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Xhosasprekende amptenaar;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen; nie verteenwoordig in die gemeenskap;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen behoefte;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen.

10. Beleidsbesluite oor die bevordering van die Khoe-San-tale

• Geen;
  
• Nie van toepassing;
  
• Geen;
  
• Geen; onbekend;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen; nie verteenwoordig in die gemeenskap;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen behoefte;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen.

11. Beleidsbesluite oor die gebruik van gebaretaal

• Geen;
  
• Geen behoefte;
  
• Geen;
  
• Geen behoefte;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen behoefte;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen.

12. Pogings wat u aanwend om die sakesektor en die gemeenskap bewus te maak van veeltaligheid

• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen, maar gaan dit in volgende nuusbrief onder verbruikers van dienste se aandag bring (Clanwilliam);
  
• Geen; Engels moet nie op ´n gemeenskap wat Afrikaanssprekend is geforseer word nie. Wanneer daar ´n behoefte vir ´n ander taal ontstaan, sal veranderinge aangebring word (De Doorns);
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Hermanus-sakekamer doen dit sonder dat die raad hulle spesifiek daaraan moet herinner. Hulle sal aanstoot neem. Bedrywighede in Afrikaans en Engels;
  
• Geen;
  
• Geen behoefte; geen probleme met taalkwessies;
  
• Geen;
  
• Geen;
  
• Geen.

boontoe