|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
LitNet is n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf. |
|
|
|
Ek, Suid-Afrikaner
Theuns Eloff
Sol Plaatje-Diskoersreeks, Aardklop, 2002
- Die begrip Suid-Afrikaner is n komplekse een. Voor 1994 was dit vir my (bloot) n staatkundige en geografiese begrip die plek waar ons bly. (Ek onthou in die Afrikaanse Studentebond-dae van die 70s die lang debatte oor wat eerste kom en wat die belangrikste is: Afrikaner of Suid-Afrikaner? En my antwoord toe al dat dit twee verskillende maar aanvullende goed is …)
- Tydens my inhuldiging as rektor vroeër vanjaar het ek myself (in spesifieke volgorde) beskryf as Christen, Afrikaan, Suid-Afrikaner, Afrikaner en oud-Puk. En daarmee het ek al laat blyk dat dié dinge aanvullende en selfs oorvleuelende begrippe is konsentriese sirkels wat soos elektrone om n molekuul sirkel, en wat elkeen die molekuul beskryf en beïnvloed … want daar is ook ander dinge wat daar kan bykom: man (wit!), eggenoot, pa, broer, kind, perderuiter, ens.
- Die vraag is: wat maak my n Suid-Afrikaner? En kan dit per definisie n ander antwoord wees as wat Satish Roopa, Christa van Louw, Denis Beckett en Sandile Dikeni gee? Maak die feit dat ek n Christen is, of dat ek Afrikaans is, n verskil aan my Suid-Afrikanerskap?
- Terwyl ekself oor hierdie vrae nagedink het, het ek tot die belangrike besef gekom dat dit nie my Christenskap is wat my in Suid-Afrika hou nie … n mens kan Christen op enige plek in die wêreld wees; dat dit nie my Afrikaansheid is wat my hier hou nie … n mens kan Afrikaans wees en praat (in elk geval vir n ruk) op enige plek in die wêreld … (dit het sommige van ons nou al bewys in Australië, Nieu Seeland en Kanada).
- En ek het besef dat my Suid-Afrikanerskap onlosmaaklik verbonde is aan, gedefinieer word deur, die plek Suid-Afrika:
die geografiese plek met berge en woude en Karoo en hoëveld en stede en diere
die spesifieke mense die wittes, die swartes, die bruines, die mooies, die lelikes, dié wie se taal ek verstaan en dié wie se taal ek nie verstaan nie, maar kan herken (selfs in Londen)
die spesifieke geskiedenis ou geskiedenis van swart-wit-oorloë, boer-brit-oorloë, apartheid, afsonderlike ontwikkeling, parallelle ontwikkeling, struggle, die 1994-verkiesing, die RDP/HOP (en huise wat uit die lug val en oorspanne verwagtings van wit en swart), en sosio-ekonomiese ontwikkeling en ekonomiese groei
die mense se humorsin (ons maak oor al ons seerkry en skaamkry grappe), hulle swaarkry (armoede en Vigs) en hulle seerkry (kindermolesterings en verkragtings)
… kortom: die geskiedenis, uitdagings, probleme van hierdie land en hierdie mense.
- En ek het besef dat dit hierdie dinge is wat my hier hou ... en van my Suid-Afrikaner maak. Jy kan nie in Sydney of Toronto sit en Suid-Afrikaner wees nie, want jy is nie meer op die plek, in die land, tussen die mense nie, gekonfronteer met die probleme en deel van die oplossings nie.
- My pad na dié besef het geloop:
vanaf die plotte buite Potchefstroom …
deur Mooirivier en Gimmies en die Voortrekkers en motorfietse en rugby …
deur die PUK en die SR en die Afrikaanse Studentebond en gesprekke met Nusas en die Students Christian Movement …
deur die Koinonia-verklaring en Polstu en die Ruiterwag …
deur die lugmag (as kapelaan) en n Tukkie-studentegemeente …
deur Dakar en die kerkraad en aanklagte en gevegte en verdagmakery …
deur die Consultative Business Movement en die vredesproses en die grondwetlike onderhandelings berge en dale …
en uiteindelik deur die 1994-verkiesing en die euforie en die hard-neerkom-aarde-toe-realisme …
deur die RDP/HOP en die Nasionale Besigheidsinisiatief se dapper en suksesvolle pogings om sosio-ekonomiese ontwikkeling aan te help …
tot by rektor van die PUK en debatte oor visies en name en taal en etos en mergers … My pad lyk anders as elke ander Suid-Afrikaner sn en omgekeerd ... maar ons is almal deel van hierdie plek en hierdie mense ...
- Wat sê ek? Ses dinge:
- Omdat ons hier is en hier bly, deel ek en my gespreksgenote iets baie belangriks: n geografiese en politieke en sosiale verbondenheid. Hulle pad mag ander wees as myne, en dit verryk hulle Suid-Afrikanerskap, maar ons deel die toekoms.
- Moenie begrippe soos Suid-Afrikaner of Afrikaner of Christen op die spits dryf en mekaar verketter nie … laat ruimte vir verskillende paaie en verskillende belewenisse daarvan. Party Suid-Afrikaners is Christene, ander nie; party praat Afrikaans, ander nie; baie is swart, baie nie; n klompie is nog Doppers, ander nie … dis OK, daar is plek vir almal … dis wat die Bybel en die Grondwet (en, as jy wil, die Freedom Charter) sê.
- En daar is genoeg om te doen vir almal. Daar is verskillende prioriteite, want daar is genoeg uitdagings. Maar ek dink as Suid-Afrikaners is daar vir ons almal een groot issue. By al die ander goed wat Bill Clinton gedoen het, het hy een ding in sy eerste verkiesing reggekry: hy het Amerikaners laat besef dit gaan oor die ekonomie. Sy slagspreuk was: Its the economy, stupid. Aangepas vir ons, is dit: Its poverty, stupid. As ons as Suid-Afrikaners nie indiwidueel en kollektief die rug van armoede breek nie, sal ons oor n klompie jare nie meer n stabiele demokrasie en n relatief goeie ekonomie hê nie; ons sal nie meer die wonderlike luukse hê om Aardklop te hou en rugby te speel en oor Afrikaans te stry nie.
- En kort op die hakke van armoede is gelykberegtiging redress in terme van onderwysgeleenthede, infrastruktuur soos water en elektrisiteit en sanitasie, grond en gesondheidsorg.
- As ons hierdie issues kan aanvat, sal daar ook plek vir taal en godsdiens en kultuur wees. Ek sê nie daar moet nie taalstryders wees nie, daar moet nie groenes wees nie, daar moet nie Vigs-aktiviste wees nie. Wat ek wel sê, is dat as ons nie deur ons issues sekere sentrale probleme aanpak nie, die luuksheid om issues te hê, voor ons oë gaan opdroog. Dis nie naïef nie, dis realisties; dis nie politieke gedienstigheid nie, dis die oorlewing van n hele land met al sy mense.
- My pad en die issues waaroor ek sterk voel, maak die belewing van my Suid-Afrikanerskap anders as dié van my gespreksgenote, maar verander nie aan die essensie, die kern daarvan nie.
- Ten slotte: As Suid-Afrikaner is ek ook per definisie n patriot, n liefhebber van die patria, die vaderland die héle plek met ál sy mense en ál hulle dinge:
Ek huil as wit en swart saam die nasionale lied uit volle bors sing soos onlangs op een van die PUK se gradeplegtighede.
Ek lag as die grappe oor ons seerkry en swaarkry op die selfoon en die e-pos aankom.
Ek leef met vandag se onsekerhede en dubbelsinnighede saam.
Ek behou die perspektief dat hierdie land nog dié plek is waar van die wêreld se grootste probleme opgelos kan en gaan word ... die opwindendste land op die aardbol.
Dit, en nog baie ander dinge, maak my Suid-Afrikaner!
boontoe
|