Oppervlakkig en gespeend van plezier

Gawie Keyser

In de huidige tijdgeest waarin pornografie een hoofdbestanddeel is van de Nederlandse commerciële televisie, waren de berichten over onvergenoegde kijkers bij voorvertoningen van De oesters van Nam Kee bevreemdend. Was hun tegenstand tegen de naaktscenes van hoofdrolspeler Katja Schuurman een teken van de ruk naar rechts, van een nieuwe golf van moraliteit? Ging het om een ordinaire publiciteitsstunt? Werd al dat bloot de actrice te veel en zette ze achter de schermen een leger advocaten in? Allemaal leuke, gedroomde oplossingen. Waarschijnlijker is dat nog meer vrijpartijen tussen Schuurman en haar tegenspeler Egbert-Jan Weeber het laatste restje narratieve complexiteit zouden hebben weggeveegd.

De lichamelijke liefde tussen de fatalistische puber Berry (Weeber) en de erotische danseres Thera (Schuurman) krijgt zoveel aandacht dat belangrijke plotlijnen niet of nauwelijks worden uitgewerkt. Berrys relatie met zijn vrienden, zijn gezin en met een louche organisator van multiculturele evenementen blijft zo goed als onbelicht. Aan het einde blijkt deze echter juist van cruciaal belang te zijn. Toch zou dat het punt kunnen zijn: dat het leven in het Nederland van nu bestaat uit willekeur. Dat alles draait om de oppervlakte, om de glitter van Katjas blonde pruik. Het is denkbaar dat het publiek bij de voorvertoningen het oninteressante aan dit lege landschap goed door had. Dat het protesteerde tegen de naaktscenes, niet omdat Katja onaantrekkelijk is, maar omdat de scenes op een gegeven moment niets meer toevoegen aan een flinterdun verhaal.

Hierin schuilt wel een interessante ironie. Want Katja Schuurman is een boeiende verschijning. Haar Thera maakt De oesters van Nam Kee min of meer duldbaar. Schuurman is geknipt voor de rol. Ze weet als weinig anderen met haar lichaam te acteren. Iedere beweging maakt ze bewust, alsof het bij haar tweede natuur is zich te presenteren als object van seksueel verlangen en juist dat past bij haar karakter in de film. Zoals bij de tienerfilm Costa! van een paar jaar geleden is de intertekstualiteit van Schuurman ook bij Oesters allesbepalend. Voor de kijker naar Goede Tijden Slechte Tijden of de programma’s van BNN en de lezer van de roddelbladen is Schuurman een Pamela Anderson-achtige figuur. Wie haar ziet als presentatrice bij MTV of tegenwoordig bij BNN kan niet anders dan concluderen dat ze weinig talent bezit. Of het wordt verkeerd aangewend. Deze tragiek komt op een vreemde wijze haar filmwerk ten goede. In Costa! spot ze geraffineerd met haar status als hetero seksobject met haar vertolking van een lesbische nachtclubwerker. In Oesters put ze eveneens uit haar beeld als seksbom. In een scene zei ze zwoel tegen Berry: Mijn grote kracht is om iedere man met m’n ogen een stijve te geven. Volgende shot: Katja in actie. En Berry verslikt zich in zijn door Ben&Jerrys gesponsorde ijsje.

Zo boeiend als Thera is, zo onaangenaam is Berry. Hij is niet eens tragisch, hij is alleen dom. Dat spruit voort uit zijn onverschilligheid jegens het leven. Zelfs als psychopaat is hij mislukt; als hij dreigt mensen neer te schieten met een pistool en zichzelf om het leven te brengen zoals het dit soort fatale romantische helden betaamt, gaat hij huilen. Hij is als een verwend ventje, en in die zin belichaamt hij de hedonistische tijdgeest van de jaren negentig, het tijdperk, zoals H.J.A. Hofland schrijft, van het Hier! Nu! Veel! En lekker!

Het cultureel moment lijkt regisseur Pollo de Pimentel steeds te ontwijken. Hij citeert vrijelijk uit een aantal belangrijke Amerikaanse films, maar het blijft allemaal oppervlakkig en gespeend van alle plezier. Berry draagt een pak van slangenleer, net als Sailor in David Lynch Wild at Heart; hij heeft dezelfde zonnebril op als Clarence Worley in Tony Scotts magnifieke True Romance; hij hanteert zelfs z’n pistool op dezelfde manier als personages in een actiefilm van John Woo. Maar geen moment lijkt hij zich bewust van de ironie van de filmische referenties. Thera wil graag Mickey en Mallory spelen, de personages uit Oliver Stones mediasatire Natural Born Killers, maar zij weet net als wij dat noch zij noch Berry noch de regisseur er het lef voor zou hebben zich te verliezen in een orgie van geweld. Zo wordt Oesters nooit de hippe film die het lijkt te willen zijn, te oordelen naar de geciteerde werken die allemaal road movies zijn. Dat er in deze film net als in haar relatie met Berry weinig meer te ontdekken valt, ziet Thera in de scne waarin ze voor hem danst. Ze stopt, doet haar hagelwitte pruik af en gaat op het bed zitten. Alsof het allemaal niet meer de moeite waard is.

Gawie Keyser / De Groene Amsterdammer

terug    /     boontoe

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.