Veel aandacht voor dood Reve

Hendrik-Jan de Wit

De dood van Gerard Reve op zaterdag 8 april heeft tot een stortvloed aan reacties geleid in de Nederlandse pers. Vrijwel elk medium stond stil bij de dood van de man die zich een volksschrijver noemde. Geen krant onthield zijn lezers de doodstijding van een man die zo innig leefde met dood en menig entertainmentprogramma op televisie wist een item aan het publiek te presenteren.

Gerard Kornelis van het Reve (1923-2006) overleed zaterdag in de leeftijd van 82 jaar in het verpleeghuis van het Belgische Zulte. Hij verbleef daar al twee jaar en leed aan de ziekte van Alzheimer. Hij typeerde zichzelf als volksschrijver en de royale aandacht die zijn overlijden in de Nederlandse media oplevert, zou hem dan ook zeer goed hebben gedaan. Menig vorst zou jaloers zijn op de paginalange verhalen waarmee kranten en tijdschriften uitpakken in deze dagen zo vlak na zijn overlijden.

Gerard Reve maakte van zijn leven een roman. Zo herinner ik mij nog goed het verhaal dat de voorpagina van Trouw haalde in 1996: Gerard Reve zou hebben gevochten op Sumatra tijdens de politionele acties. Het bericht onthutste Nederland: midden in een discussie over de rol van de Nederlanders in Indonesië, kwam hij met het verhaal dat hij meerdere inlanders zou hebben gedood.

Een paar dagen later moest dezelfde krant het verhaal rectificeren. Ze had het bericht iets te klakkeloos van het persbureau ANP overgenomen. Elke Revekenner (ook wel Reviaan geheten) wist dat de volksschrijver nooit in Nederlands-Indie was geweest. Sterker nog, hij was afgekeurd voor de militaire dienst. In een reactie liet Reve verontwaardigd weten dat de waarheid er in dit soort gevallen weinig toe deed. Het had evenwel gebeurd kunnen zijn, gaf hij te kennen. Het waarheidsgehalte was voor hem onbelangrijk, het draaide meer om de intentie waarmee hij het vertelde.

Vanaf zijn toetreding in de Nederlandse letteren met zijn debuut De Avonden in 1947, bracht hij heel wat rumoer. De recensenten waren helemaal onthutst over de gigantische kracht die uit het debuut sprak. Een talent was opgestaan, want wie een boek over de verveling kan schrijven, kan veel. De grootste klap was misschien wel dat de roman zweeg over de Tweede Wereldoorlog, terwijl die op elke pagina voelbaar was. Ook de bijzondere relatie van de hoofdpersoon Frits van Egters met zijn vader, boordevol frustratie, was een element die het geluid van een nieuwe generatie schrijvers liet horen.

Overal waar Reve verscheen, doemde rumoer op. Zijn openlijke homofiele houding vormde daarbij een constante factor. Het beroemde ezeltjesproces in de jaren 1960 waarbij de schrijver God vergeleek met een ezel, kreeg buitenproportionele aandacht in de pers. De kussen die hij de minister Marga Klompe gaf bij het ontvangen van de PC Hooftprijs, veroorzaakten eveneens kamervragen. Zijn bezoek in de jaren 1980 aan Zuid-Afrika kwam hem duur te staan. De gemeente Amsterdam plaatste hem op een zwarte lijst vanwege zijn houding tegenover de apartheid. Of dan de laatste heisa: de koning van Belgie overhandigde de Prijs der Nederlandse Letteren niet omdat Reves levensgezel Schafhuizen van pedofilie werd beschuldigd.

De verwarring sloeg de laatste jaren steeds meer toe bij Gerard Reve. Wat ondermeer in zijn laatste roman Hijgend hert (1998) al sterk te merken was. De hoogtijdagen met boeken als Op weg naar het einde (1963) en Nader tot u (1966), of recentere publicaties als Bezorgde ouders (1988), waren vervlogen. Het boek dat alle boeken, inclusief de bijbel en het telefoonboek, overbodig maakte, zat er niet meer in.

De laatste jaren leefde hij een teruggetrokken bestaan in zijn woonplaats, het Belgische Zulte. Sinds twee jaar werd hij verzorgd in het verzorgingstehuis aldaar. Zijn levensgezel Joop Schafthuizen informeerde de wereld regelmatig en openhartig over de achteruitgang van de Reves gezondheid. Zaterdag was het zover: de schrijver overleed in alle rust kort na het ondergaan van de zon, zo deelde Schafthuizen mee.

Komende zaterdag wordt de volksschrijver begraven in zijn woonplaats.

Over de intensieve briefwisseling die Gerard Reve met zijn uitgever Geert van Oorschot onderhield, verscheen Gerard Reve & Geert van Oorschot: Briefwisseling 1951-1987. Het boek beleefde vorig jaar haar derde druk en geeft een interessante inkijk in leven van de onlangs overleden schrijver.

LitNet: 11 April 2006

terug    /     boontoe

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.