Guggenheimer is een proces waard

Hendrik-Jan de Wit

Uitgeverij Guggenheimer
Herman Brusselmans
Amsterdam: Prometheus
ISBN: 90 5333 842 X
fl. 34,95.

De Belgische schrijver Brusselmans staat bekend om de gewaagde en vunzige uitspraken die zijn personages in zijn romans doen. De hoofdpersonen van zijn romans hebben uiterst politiek incorrecte ideeën. De vrouwen, buitenlanders en andere ‘zwakken’ van de samenleving worden zeer negatief beschreven en doen menig lezer vervullen van een grote afschuw. Aan dergelijke uitspraken ontbreekt het niet in dit derde deel van een romancyclus over een zeer merkwaardig persoon, meneer Guggenheimer. Guggenheimer is Joodse zakenman die volgens de achterflap van de roman ‘rijker dan Croesus’ en ‘machtiger dan Zeus’ is. In de eerdere delen De terugkeer van Bonanza en Guggenheimer wat witter dan wit kon de lezer al uitgebreid met deze levende god in aanraking komen.

Toch waren deze ‘bekende’ uitspraken van de verteller, niet de reden voor een proces. De modeontwerpster Ann Demeulenmeester stapte om een hele andere reden vorig jaar naar de rechter in België. Ze voelde zich namelijk vernedert door de uitspraken die de hoofdpersoon Guggenheimer over haar doet, in de roman Uitgeverij Guggenheimer. Ze won het proces in België en het boek werd uit de handel genomen in België. Deze vorm van censuur werd breed uitgemeten in de Belgische en Nederlandse pers. Het zou schandalig zijn dat in onze tijd een boek niet mag worden verkocht. De vrijheid van meningsuiting werd hier toch geschonden. Op dat moment kwamen de schrijvers in verzet en vele Nederlandse en Belgische schrijvers ondertekenden een pamflet.

Dit nieuws was voor vele Belgen de reden om een exemplaar van het boek in Nederland te halen. Immers, de censuur gold alleen in België en niet in het buurland Nederland. Ann Demeulenmeester ontdekte deze ontwijking van haar proces snel en begon ook in Nederland een proces. Uitgeverij Prometheus werd bang en nam het boek uit de handel. Gelukkig verloor Demeulenmeester het proces en sinds enige weken kan iedereen in Nederland het boek weer kopen. Meer dan anderhalf jaar na de verschijning van de roman. De roman verkoopt beter dan ooit; iets waar Brusselmans ongetwijfeld Demeulenmeester dankbaar voor zal zijn.

Wanneer de lezer de roman gaat lezen met deze achtergrondinformatie, zal hij ongetwijfeld op een hele andere wijze de roman lezen. Het boek heeft min of meer een ‘verboden lading’ en de lezer zal zijn mening tegenover die van Demeulenmeester zetten. Hierbij vergeet hij dat het boek vanwege rascisme en vrouwenhaat eerder uit de handel zou moeten worden genomen. Ik begrijp dan ook niet de ophef die mevrouw Demeulenmeester maakte. Het gaat om een fictief werk en wat er met haar gebeurt in de roman, heeft dan ook niets met de werkelijkheid te maken. Zij is in de roman een fictief personage geworden. En Demeulenmeester is niet het enige personage dat refereert naar de werkelijkheid. Zelfs de bekende Vlaamse schrijver Hugo Claus, moet het ontgelden. In de roman heeft hij zelfs een belangrijkere rol dan Demeulenmeester.

Maar eerst iets over de inhoud van de roman. Meneer Guggenheimer is de held van het verhaal. Hij bezit zulke overdreven goddelijke vormen, dat hij daardoor meer naar een antiheld neigt. Iedere vrouw wil met hem naar bed en hij bezit zoveel rijkdom, pracht en praal dat hij een ongeloofwaardig persoon wordt voor de lezer. Het boek is dan ook vooral aangenaam vanwege zijn grote absurdistische gehalte. Guggenheimer bezit een groot machtig televisieimperium B.O.N.A.Z.A. en kan in feite op zijn lauweren gaan rusten. Totdat zijn secretaresse Debbie de volgende zin uitspreekt: ‘Men heeft altijd maar gedacht dat Internet en cd-roms en dergelijke vernieuwende massamedia de definitieve doodsteek zouden zijn voor het boek, maar wat denk je? Integendeel! Het boek komt alleen maar sterker uit. Mensen zijn het zat om naar een scherm te staren. Boeken gaan het in de eenentwintigste eeuw weer volop maken.’ (23) Ze zegt dit als ze de roman Oblomov leest. Guggenheimer komt hierdoor op het idee om een uitgeverij te beginnen. Eigenlijk ontstaat dit plan alleen maar om zijn verveling uit te drijven.

Dat Debbie de hele roman door de roman van de verveling, Oblomov, leest, is één van de vele subtiele absurditeiten. De verteller bedient zich overmatig met de herhaling. Zo naait Guggenheimer iedere vrouw die hij tegenkomt; wast hij altijd zijn neus na het neuzen van een vrouw; drinkt hij zeer vele miljaardedzju (‘Dat is een glas vodka waar je twee minuten een theezakje in laat dobberen’) en redeneert hij zich totaal vast in onlogische beweringen. Waarschijnlijk zorgen deze ingrediënten voor dit uiterst grappige en leesbare boek.

Gedurende het verhaal is Guggenheimer bezig om drie boeken uit te geven. Hij wil de eerste, tweede en derde plaats van de boekentoptien halen. Om dit te bereiken gaat hij drie boeken uitgeven: één fictie, één non-fictie en één poëziebundel. Een vriend laat hij de drukker, de ontwerper van het kaft en de drie schrijvers zoeken. De rest van de roman is Guggenheimer druk bezig om de operatie te leiden. Hij schuwt hierbij de misdaad niet. Ook maakt hij veelvuldig gebruik van zijn televisiestation, om zijn nieuwe schrijvers te promoten. De operatie lijkt op ieder moment te mislukken.

Uitgeverij Guggenheimer is een boek voor de ontspanning. Wie de roman serieus leest en letter voor letter zal analyseren, zal weinig plezier aan het verhaal beleven. Dan erger je je aan de vunzigheid en politieke incorrectheid. Ann Demeulenmeester las de roman op deze manier. Maar wanneer je de roman als een grote grap leest, heb je een genoeglijke avond. De keus is aan de lezer.

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.