Een Vlaming in Japan en een Nederlander in New York

Ludo Teeuwen

Winnaar van de Gouden Uil 2001 was Jeroen Brouwers, maar ook de concurrerende verliezers leverden leuke literatuur. Arnon Grunberg bijvoorbeeld wist met zijn Fantoompijn heel wat recensenten en (gewone) lezers te overtuigen. Het boek had trouwens al de AKO-literatuurprijs 2000 in de wacht gesleept, wat misschien niet direct een voordeel was.

Fantoompijn vertelt het verhaal van een zekere Robert G. Mehlman, een Nederlands auteur die woont en werkt in New York (net zoals Grunberg zelf overigens). Ooit schreef Mehlman een schitterend debuut maar sindsdien zijn de roem en de daaraan verbonden dollars snel getaand. Niets weerhoudt hem er echter van om zijn luxe-leventje ongestoord voort te zetten. Dure restaurants, limousines en casino’s blijven zijn geliefkoosde tijdsverdrijf.

Fantoompijn is een ironisch en bij wijlen grotesk verhaal, verteld met verve en geschreven in een flitsende stijl. Net zoals het leven in Manhattan zelf, leest dit boek in sneltreinvaart. Wanhoop en ironie, humor en cynisme dansen een wervelende tango in een tragi-comische show. Mehlman, het hoofdpersonage, zet alles in scène, verdeelt de rollen en doet zijn best om de touwtjes strak in handen te houden. Maar uiteindelijk blijkt zijn hele leven niet meer dan een keurig uitgeschreven scenario, een waanvoorstelling. Wat overblijft is het wrange gevoel en de pijn van een geamputeerde werkelijkheid.

Grunberg is een getalenteerd auteur maar zijn roman charmeert slechts oppervlakkig. Fantoompijn is leuk en leest vlot weg, maar onder het gouden laagje loert het cliché. Na enkele tientallen pagina’s dreigt de verveling. Fantoompijn valt op maar beklijft niet en is snel vergeten. Wat niet belet dat Grunberg erg ‘in’ is, en dat hij zichzelf aardig weet te promoten (hypen?), getuige daarvan een zeer aantrekkelijke website: www.grunberg.nl.

Werk van Josse De Pauw. De Pauw verdiende zijn sporen bij Radeis, een Vlaamse cabaretgroep die vooral in de jaren zeventig en tachtig nogal wat succes kende. Later was hij vooral bedrijvig in het theater, zowel als schrijver als acteur.

Werk is niet echt een verhaal of een roman maar een collectie van fragmenten, notities, reisverslagen, jeugdherinneringen en toneelstukken die de auteur de laatste tien jaren bij elkaar heeft geschreven. Dat fragmentarische van het boek zal bij de eindbeoordeling door de jury allicht niet in het voordeel van de auteur gespeeld hebben.

Toch is Werk een uitzonderlijk boek geworden. De Pauw toont zich vooral sterk in de notities en beschouwingen waarin meestal kleine en vaak alledaagse dingen centraal staan. Wat opvalt is de directe, pretentieloze stijl waarmee de auteur heel precies, heel gevat tot de essentie doordringt.

De Pauw put inspiratie uit zijn directe omgeving. Schitterend bijvoorbeeld zijn de stukjes over de reisbezoeken aan de familie van zijn vrouw in Japan. De Pauw is getrouwd met een Japanse danseres die via de dansgroep van Anne Teresa De Keersmaeker (Rosas) in België terecht kwam. Zo’n bezoek van een Vlaming in Japan zou al snel kunnen resulteren in stereotype uitspraken over de aard of de cultuur van een volk, maar De Pauw is een geduldig en intelligent observator. Hij vertelt en omzeilt feilloos de clichés van het reisverhaal. Het succes en het geniale van deze stukjes zit hem in de uitnodiging naar de lezer om zich als mede-observator te engageren.

Ontroerend, maar nooit sentimenteel, zijn de korte toneeltjes waarin zijn dochter Hana figureeert. Ook in deze moeilijke oefening — het portretteren van een kind — slaagt De Pauw moeiteloos. Een kort fragmentje om het te bewijzen:

‘Papa’, zegt mijn dochter, ‘ik zou graag kokodRil zeggen.’

‘Dat is goed,’ zeg ik, ‘als je maar weet dat het kRokodil moet zijn.’

‘Okay,’ zegt ze. (Werk, p. 70)

Wat valt er hierna nog meer te zeggen?

terug    /     boontoe

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.