Meer vent dan vorm

Hendrik-Jan de Wit

Dichterbij, Nieuwe Nederlandse schrijvers van Marokkaanse en Arabische afkomst

Amsterdam: El Hizjra
2001
20 pagina
ISBN: 90-73697-16-6
Prijs: fl. 15,-

Op zaterdag 24 maart 2001 bezocht ik de uitreiking van de ‘El Hizjra-Literatuurprijs 2000’. De Stichting El Hirzjra, centrum voor Arabische kunst en cultuur, organiseerde dit evenement. De prijs werd negen jaar geleden ingesteld om Marokkaanse en Arabische auteurs in Nederland onder de aandacht te brengen. Regelmatig leverde deze prijs nieuw talent op. De meeste winnaars van de ‘El Hizjra-Literatuurprijs’ zijn tegenwoordig bekende auteurs in de Nederlandse letterkunde. Soms krijgen deze nieuwe schrijvers het stempel van ‘immigrantenliteratuur’. De literatuur die immigranten schrijven over de Nederlandse samenleving en het conflict met de twee culturen, vormt een veel aangehaald thema van deze veelal jonge auteurs.

De prijsuitreiking was in het ‘Nieuwe de la Mar Theater’ in Amsterdam. Het evenement had als bijzondere gast minister Roger van Boxtel, minister van Grote Steden en Integratiebeleid. Hij legde in zijn toespraak de nadruk op het belang van de integratie van minderheden door middel van de literatuur. Aan de andere kant vroeg hij zich af waarom zo weinig Nederlandse schrijvers zich aan deze thematiek waagden.

De middag stond vooral in het teken van de prijzen. Maar liefst zeven ‘eerste’ prijzen, tien aanmoedigingsprijzen en vijf eervolle vermeldingen werden uitgereikt. De prijzen waren onderverdeeld in zeven categoriën: het beste Arabisch-talige verhaal; het beste Arabisch-talige gedicht en het beste Tamazight (een Berbertaal) verhaal of gedicht. De Nederlandstalige bijdragen waren onderverdeeld in twee leeftijdscategoriën (onder en boven de 26 jaar) en kregen per categorie een aparte poëzie- en verhaal-prijs.

De presentatie van de zevenkoppige jury verliep aanmerkelijk rommeliger dan de goed doorvlochten presentatie van de minister. Abdelkader Benali liet regelmatig een duidelijk argumentatie achterwege en zorgde door zijn losse presentatie voor een rommelige middag. Ook bleef uiterst onduidelijk welke criteria de jury hanteerde. Het interview met de prijswinnaars had dezelfde rommelige allure. Op zich is het geen enkel probleem wanneer een officiële gebeurtenis wat losjes wordt gepresenteerd, maar in dit geval pretendeert de stichting El Hizjra dat de prijs erg belangrijk is. Om een dergelijke doelstelling goed te bewerkstelligen is een correcte presentatie absoluut vereist. Met daarnaast een duidelijke criteria en regels voor deelname. Want een dichteres uit België mocht officieel niet meedoen, maar vanwege de schoonheid van de gedichten won ze wel!

De verhalen en gedichten die een ‘eerste’ prijs behaalden, kwamen samen met de aanmoedigingsprijzen in een boekje. Omdat geen enkele uitgeverij belangstelling heeft voor een boekje met enkel debuterende schrijvers, geeft de stichting El Hizjra dit boekje zelf uit. Dit jaar onder de titel Dichterbij. Hierin staan de bijdragen van zeventien auteurs. Het voorwoord legt uit waarom dit boekje zo belangrijk is: ‘Het is een eerste publicatie van gedichten en verhalen van nu nog vaak jonge auteurs die dan alom bekend zullen zijn.’ (9). Een nogal hoogdravende zin die een hoge verwachting bij de lezer schept.

De kwaliteit van de gedichten en verhalen in de bundel Dichterbij varieert. Soms staan er best aardige gedichten en verhalen in. Vooral de ‘eerste’ prijzen bezitten aardige kantjes. Zoals het verhaal van Abdelmajid Abou-Saad ‘Nieuwkomer’. In mooie woorden schetst de verteller een beeld van twee jonge mannen in een klein dorpje ergens in Marokko. ‘Hij zat elke avond tot een uur of twaalf te lezen en te schrijven. Ik had mij in het begin afgevraagd waarom het bij hem zo lang moest duren. Daarna was ik ervan overtuigd dat lezen net als lopen of andere menselijke activiteiten tijd kost. Sommigen deden dat op hun gemak, terwijl anderen daar niet tegen konden.’ (p. 53). Dit citaat rechtvaardigt duidelijk de mening van de jury. Het verhaal is origineel en de stijl zorgt ervoor dat de lezer het verhaal snel uitleest.

Dezelfde stilistiek schiet te snel door: ‘Ik waste mij met het zand van de spoorwegstations van de wereld en op de wegen waarop geen voet voor die van mij ging/Zul je mij houden?’ vertelt een gedicht van Ramla al Djaasin uit Enschede. Ik zou niet weten waarom deze vergelijking het gedicht binnensijpelt. De zinsconstructie doet ook vreemd aan. Want gaat het in dit gedicht over het zand van zowel spoorwegstations en de wegen, of blijft het beperkt tot de wegen? En die wegen, heeft daar nooit iemand gelopen?

Nog een voorbeeld: ‘Ik heb geen prikkeldraad om mij heen. En omdat ik mijn hart in bescherming wil nemen, begon ik prikkeldraad om me heen te spannen. Ik heb een lange weg afgelegd en zocht naar de juiste woorden.’ (92). Dit gedeelte komt uit een verhaal van Salah Heidry uit Kortenhoef. Ik vind deze alinea één grote tegenspraak, want is dat prikkeldraad nu wel of niet om de ‘ik’ heen gespannen?

De bundel zit boordevol met dit soort storende fouten. Exotisch taalgebruik mag best, maar dan moet het wel binnen een duidelijke context geschieden. Een verkeerde zinsconstructie is geen exotisme, maar een fout! Het neemt de sympathie van de lezer weg, waardoor hij enkel een bundel als deze strenger zal beoordelen. Zelfs de gedachte dat de meeste verhalen in deze bundel debuutverhalen zijn, haalt dit oordeel niet weg. Ook een debuut moet weldegelijk verzorgd taalgebruik bevatten.

Of de meeste van deze auteurs over een aantal jaren grote bekendheid in het Nederlandse literaire landschap zullen genieten, valt te betwijfelen. De markt raakt zo langzamerhand verzadigd en binnenkort zullen ook ‘allochtone’ schrijvers op hun kwaliteit en originaliteit worden beoordeeld. De meeste bijdragen uit de bundel Dichterbij bevestigen het modebeeld dat er over de ‘allochtone’ schrijvers heerst. Ik hoop dat de vorm straks zal overheersen en dat de uitgevers de vent laten liggen.

Voor een toelichting over de auteurs en een foto van alle winnaars, verwijs ik naar de website van de Stichting El Hizjra: www.elhizjra.nl

Adres van de Stichting El Hizjra: Singel 300 A; 1016 AD Amsterdam; tel: 0031-20-4200568.

terug    /     boontoe

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.