Televisiester schrijft spattende roman

Hendrik-Jan de Wit

Herman Koch: Odessa Star. Roman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Augustus, 2003. ISBN 90 457 0321 1. Prijs: Euro 18,50. 304 pagina’s.

De schrijver Herman Koch is bij het grote publiek bekend als acteur van Jiskefet. In dit televisieprogramma spelen drie mannen hilarische en bizarre sketches. Ze weten het grote publiek te veroveren met extreem neergezette typetjes zoals een groepje rechtse studenten (koorballen) in het studentenhuis. Naast acteur is Herman Koch ook schrijver. Bij het lezen doemt voortdurend het beeld op van de typetjes die hij in zijn televisieprogramma speelt. Zijn televisiewerk is niet los te zien van zijn literaire werk. Met de roman Odessa Star toont hij dat hij uitermate zorgvuldig een extreem personage kan neerzetten. Koch weet dat hij als schrijver te maken heeft met een ander medium. Zijn nieuwe roman Odessa Star is daar een goed voorbeeld van.

Het gewone ongewoon maken, dat is waar de acteurs van Jiskefet ontzettend goed in zijn. Koch hanteert in zijn roman Odessa Star hetzelfde uitgangspunt. Hoofdpersoon en ik-verteller van het verhaal is Fred Moorman. Moorman vertelt in de roman over zijn vriendschap met Max G. Hij kent Max al vanaf de middelbare school, waar Max hem aansprak in de toiletten. Jaren zien ze elkaar jaren niet totdat ze elkaar tegenkomen in ‘de foyer van Calypso tijdens de pauze van Deep Impact’ (34). Fred nodigt zijn vriend uit voor zijn veertigste verjaardag en als Max komt, krijgt de oude vriendschap een nieuwe dimensie.

Fred Moorman is een gefrustreerd man. Hij is getrouwd, heeft een zoon en woont in een prachtig huis in de Amsterdamse wijk Watergraafsmeer.

Met de buurt was eigenlijk hetzelfde aan de hand als met haar bewoners. De Watergraafsmeer was een soort Amsterdam-Zuid in spijkerbroek. Vanbuiten zagen de huizen er min of meer vergelijkbaar uit, maar als het puntje bij paaltje kwam was dit toch het vangnet voor al die halve mislukkelingen voor wie Amsterdam-Zuid net niet haalbaar was geweest. Je kon nog zolang doorouwehoeren over de voordelen van de Watergraafsmeer — de brede stoepen, de rust, de ‘leuke’ gemengde samenstelling van de bevolking ... de brede tuinen! — Zuid wenkte aan de horizon, als een fata morgana die in het niets oploste zodra je de gedachte bij jezelf toeliet dat je eigenlijk een broertje dood had aan brede stoepen en aan rust, en al helemaal aan gemengde bevolkingssamenstellingen. (50)

Het vat de hoofdpersoon Fred Moorman mooi samen. Hij heeft het in zijn leven nét niet gemaakt. In feite is hij een gefrustreerd burgermannetje die meer in zijn leven had willen bereiken. Max G. is voor Fred iemand om zich aan op te trekken. In de roman wenst Fred enige mensen dood en Max willigt deze verzoeken netjes in. Fred snapt echter de regels niet van de onderwereld waarin de crimineel Max G. leeft. Gedurende de hele roman is Fred zich totaal niet bewust van de verregaande gevolgen die zijn verzoeken hebben. Ook al wordt hij hiervoor herhaaldelijk gewaarschuwd door mensen uit zijn omgeving zoals zijn vrouw en zijn zwager.

De combinatie van het gewone (de burgerman Fred Moorman) met het ongewone (de crimineel Max G.) creëert een spanningsveld in de roman. Met het in eerste instantie onschuldige personage Fred Moorman maakt Koch op een angstwekkende manier duidelijk dat ieder mens in staat is tot kwaad. Zelfs de gewoon uitziende burgerman is een beest, spreekt uit de roman. Odessa Star sluit aan bij het rijtje boeken dat aangevoerd wordt door Misdaad en straf van Dostojevski. Kochs roman stelt eveneens de wezenlijke vraag in hoeverre de gewone mens geen sadistische en misdadige trekjes in zich heeft. Gedurende de roman wordt Fred Moorman meegezogen in het criminele milieu van Max G. Freds frustraties leiden hem steeds dieper in deze wereld en een negatieve uitwerking kan niet uitblijven.

Het schitterende van Kochs roman ligt niet in de negatieve gevolgen. De kracht van de roman ligt bij iets anders. Max G. is in de primaire geschiedenis dood en de weduwe Sylvia vraagt Fred om een paar woorden te spreken op de begrafenis. Fred heeft Max zijn laatste woorden horen spreken, voordat Max het restaurant uitging en neergeschoten werd. De oorzaak van Max’ dood is één van de spannende lijnen waardoor je de roman in één ruk uitleest. Daarnaast ben je benieuwd naar het verhaal van Fred en zijn frustraties. Vooral de frustratie over de buurvrouw die de benedenwoning van hem huurt, is een boeiende lijn. De combinatie van al die verhaallijnen die schitterend en deskundig door de roman verweven zijn, maakt de roman tot een feest om te lezen.

Wat dat betreft is de televisiepersoonlijkheid Herman Koch met Odessa Star erin geslaagd zich los te weken van zijn bekendheid en gewoon te schrijven. Koch laat met Odessa Star zien dat hij een ware romancier is, die zijn vak verstaat. Almelo, januari 2004



LitNet: 19 Februarie 2004

boontoe / to the top

NeerlandiNet: voorblad / front page

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.