De grap van het dagelijkse leven

Hendrik-Jan de Wit

Adriaan Jaeggi: Luxeproblemen. Amsterdam: Uitgeverij Prometheus, 2004.
ISBN: 90 446 0395 7.
Prijs: € 15,00.
304 pagina's.

Wat levert een stapeltje columns op die wekelijks in het Volkskrant Magazine hebben gestaan? Een boek met 82 stukjes en vier miniromans. Een vermakelijk boek, waarbij je om de haverklap gniffelt om de spitsvondige Jaeggi. Het boek Luxeproblemen brengt drie jaar columns samen. Jaeggi geeft een aardig beeld van de Lage Landen aan het begin van de 21e eeuw. Een tijd waarin veel gebeurde, dat achteraf best wel weer meeviel, laat Jaeggi in zijn bundel zien.

Jaeggi schrijft eenvoudig, luchtig en vooral levendig. De energie spat van de pagina's af en altijd gebeurt er iets bijzonders. Het is de belevingswereld van de drukke tweeverdiener met een vriendin die kinderen wil en een schoonmaakster waarvan hij het eigenlijk vervelend vindt dat ze zijn rotzooi opruimt. De kunst van Jaeggi is dat voor hem alles geschikt is voor zijn column. Hij behandelt in zijn bijdragen wantoestanden waarmee iedere Nederlander in het dagelijks leven te maken krijgt, zoals het keuzemenu dat je krijgt als je een instelling belt of de uitgebreide brief over hoe alles werkt en dat je de ramen dicht moet doen in het vakantiehuisje van vrienden.

De stukken waarin Jaeggi de alledaagse werkelijkheid beschrijft in een kort verhaal, zijn de boeiendste momenten in Luxeproblemen. Zoals het verhaal van de vrouw van de snackbar die op dieet is en helemaal niets mag eten. "Ik heb zo'n streng dieet dat ik niet eens mijn eigen postzegels mag likken," vertelt ze aan het begin van het verhaal en dan volgt een relaas zoals dat vaker te horen is. Het gesprek zou iedereen kunnen horen, die een gesprek in een snackbar afluistert:

"Daarna heb ik een tijdlang elke dag een reep gegeten," zei ze, terwijl ze de plastic bakjes klaarzette. "'s Morgens een reep, 's middags een reep en 's avonds een reep. Drie maanden heb ik dat volgehouden, en wat denk je? Zeven kilo erbij. Lááiend was ik. Ik wou nog een brief schrijven naar Ook Dat Nog, met die leuke Sylvia Millecam, weet je nog? Maar toen las mijn man de verpakking en die zegt, schat, die repen moet je niet ná, maar in plaats ván je maaltijd eten." (40)

De verteller treuzelt in het cafetaria, want hij wil de afloop weten van de dieetpogingen van de vrouw. Die volgt ook en de formidabele observator weet het treffend te verwoorden:

"Voor mij ben je perfect," zei de man aan het raam. Hij zette met een dreun zijn flesje op het tafeltje om zijn woorden kracht bij te zetten, maar ze leek het niet te horen. Ze staarde door de rook van haar sigaret naar een punt in de verte. Daar ergens lag haar volgende maaltijd haar op te wachten. (41)

Jaeggi is sterk in het vertellen van dit soort verhalen. Gevat vat hij de dagelijkse wereld samen zoals die aan ons voorbij schiet. Slechts zelden ontspoort hij in zijn verhalen. Dan zwerft de verteller rond in een zweem van vaagheid, haalt er onnodig dingen bij en laat de lezer uiteindelijk zonder de noodzakelijke clou achter. Het zijn verhalen als "Ex" waarbij de verteller zijn ex ontmoet en zich afvraagt waarom haar kalknagels hem nu voor het eerst opvallen. Daar blijft het verhaal steken en de lezer blijft achter met de smaak van rauwe ui in de mond van de verteller. Daar had wel iets meer clou mogen zijn. Gelukkig zijn dit soort verhalen in de verzamelbundel in de minderheid.

Een fenomeen waar Jaeggi erg trots op is, zijn de vier miniromans in de bundel. Het zijn korte verhalen, die als vervolgcolumn destijds verschenen en die Jaeggi nu miniromans noemt. Ze stellen alle vier een klein element uit de samenleving aan de kaak: de vriendin die graag kinderen wil en met de pil stopt, of de goedkope arbeiders uit Polen die het huis verbouwen en al weken op een nippeltje schijnen te wachten.

Jaeggi laat zien in Luxeproblemen dat hij het genre van de column goed beheerst. Hij doet in de behandeling van het schijnbaar luchtige aan mensen als Carmiggelt en Bomans denken en roept hetzelfde soort gevoel van weemoedigheid op. Zoals in het verhaal "Sms". De gelukkig gescheiden vriend Otto gaf zijn zoon Justus op zijn dertiende verjaardag een mobiele telefoon. Nu sms-t de jongen in nogal grove taal naar een vriendinnetje die het net uitgemaakt heeft met eenzelfde kort berichtje via de mobiele telefoon. Otto vertelt dat hij ervan geschrokken is, maar ontdekt dat sms-en voor de jongeren gewoon een directe manier van praten is. "Het is eigenlijk meer een vorm van gedachten lezen." voegt hij eraan toe.

Hij lachte, niet van harte.
"Weet je dat ik er jaloers op ben? Ik wou dat ik het kon, zo direct contact hebben. Ik zou hem best een paar keer per dag willen laten weten dat ik aan hem denk, zonder me af te vragen of dat verstandig is, en of ik die gevoelens wel bloot moet geven."
Hij keek met een mistige blik naar de jongen op de bank, die gebiologeerd in het schermpje naar zijn gsm zat te turen.
"Maar hij wil me zijn nummer niet geven." (259)

Een mooi verhaal dat treffend een maatschappelijke ontwikkeling in de vorm van een extreem exempel verwoordt. Dit is de kracht van Jaeggi. Het zijn de schijnbaar luchtige verhalen met een hele grappige clou, maar ze reiken verder dan de mop. Ze zetten de lezer even stil om kort na te denken en dan over te gaan tot de orde van de dag, met het verhaal diep in het achterhoofd. Ooit zal het verhaal weer opduiken op een verjaardag. Als je het dan vertelt denkt de helft van de luisteraars dat het echt gebeurd is. De andere helft weet dat het van Jaeggi is.

Almelo, augustus 2004



LitNet: 20 September 2004

boontoe / to the top

NeerlandiNet: voorblad / front page

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.