De leegte van het noemen

Debutante Harinck roept geen beelden op

Hendrik-Jan de Wit

Hennie Harinck: Enkele reis Curaçao. Roman. Amsterdam, Antwerpen: Archipel, 2004.
ISBN: 9063051271.
Prijs: € 13,95.
120 pagina's.

Een roman die alle thema's van het leven behandelt, is zelden een wereldroman. Dergelijke romans tergen lezers onnodig met grootse vragen en allesomvattende zaken als liefde, leven en dood. Hennie Harinck probeert in Enkele reis Curaçao alle levensvragen samen met de wereldproblematiek te proppen in een roman van nog geen 120 pagina's. Een jammerlijke onderneming blijkt na lezing van haar boek. De achterflap vermeldt troostend dat de schrijfster jarenlang op het Antilliaanse eiland woonde en werkte, maar het lukt Harinck niet om over het eiland te vertellen.

Op de eerste bladzijde gaat het nog niet mis. Harinck trekt op de tactische wijze de aandacht. Hoofdpersoon en vertelster Teresa Roth ontmoet namelijk de Curaçaoënaar Frank Servinus. Hij uitnodigt haar uit voor een dansles in het landhuis Paradijs. De gebeurtenis introduceert treffend de verlegen Teresa. Ze is een volwassen meisje dat moeizaam toenadering tot mannen zoekt. De dans met Frank brengt Teresa echter in extase en een spannend begin van de roman is geboren.

Het fragment introduceert echter een langdradig verhaal waarin heel veel wordt gezeurd en gezemeld. Harinck maakt van niets alles en van alles niets. De dans beschrijft de vertelster helemaal niet, alsof de dans tussen twee mensen geen verhaal is. Een dans biedt alle mogelijkheden om als metafoor te dienen en beelden op te roepen van de zwarte die danst met de blanke. Nee, in plaats daarvan vervalt ze in een drammerig verhaal over hoe mooi die dans wel niet zou moeten zijn.

Ik moest toegeven dat ik mij heerlijk licht voelde. Alsof er een klont onverteerde weerzin in mij wegsmolt. Mijn hoofd leek gevuld met bubbeltjes. Eigenlijk kon ik me niet herinneren me ooit zo gevoeld te hebben. Misschien kwam alleen de sensatie van mijn vertrek uit Nederland in de buurt. De overgave aan het onbekende. Weg van alle zekerheid, beklemming en bestraffend opgestoken vingers. Ik stond op het punt terra incognita te ontdekken. Mijn oude ik leek van me af te vallen. In mijn nieuwe gedaante reisde ik hoog boven de wolken liet mij denkbeeldig vallen in die wollige massa onder me, die bevolkt was met welwillende geesten. Ik stelde me voor dat mijn overleden tante Mathilde hier met haar man zou vertoeven en dat ze me zou kunnen zien wegvliegen van de oude wereld. (21)

Een belangrijke scène zoals later blijkt, maar zo ontzettend overdreven en onnodig verheven. Het maakt bij mij enkel gevoelens van afschuw los. Want wat is in godsnaam een 'klont onverteerde weerzin'? Ooit een dergelijke drab zien liggen op straat. Een vieze klont die je maar net kon ontwijken, of bent u degene die erin stapt? En viel die 'oude ik' maar eens van de drammerige Harinck, dan viel er misschien nog iets te lachen. Er gebeurt het tegendeel, de hele roman is een 'klont onverteerde weerzin'. Bah.

Zeker, Harinck behandelt alle elementen keurig in de verdere loop van het verhaal, maar het is een te vergaande pathetische bedoeling. De rest van het verhaal probeert het hele eiland Curaçao te pakken door het noemen van de specifieke problemen uit heden en verleden. Zo passeert de lezer de slavenproblematiek, de tegenstelling tussen blank en zwart, de armoede, de drugsproblematiek en de criminaliteit. Dit alles in combinatie met de 'mannenproblematiek' van de vertelster zelf. Een problematische roman die blijft hangen in het noemen van de problemen, zonder enig beeld op te roepen en zonder maar één moment aan te grijpen.

Harinck vergeet dat de problemen niet verdwijnen door ze keurig te zeggen. De vertelster brengt ze gewoon niet tot leven, door juist het probleem aan te wijzen in een mooi voorbeeld. Dat doet namelijk veel meer dan het enkel expliciet aanwijzen van de misstanden of levensvragen. De lezer moet zelf kunnen uitmaken of iets al dan niet een probleem is. Harinck onderschat hier de lezer. De beelden die het verhaal oproept, moeten genoeg zijn. Een verhaal vertelt zichzelf en hoeft niet de problemen bij naam te noemen.

Het maakt de roman problematisch van zichzelf. Doordat het werk overkookt van ellende, smart en droefenis, blijft er weinig goeds over. Het nadrukkelijk benoemen van levensthema's haalt alles wat nog literair is uit Enkele reis Curaçao. De unieke plaats die de problemen krijgen in de roman, isoleren de problemen dusdanig zodat er niets meer van overblijft. Harinck laat zich teveel verleiden door de thema's te noemen in de angst dat de lezer ze niet zou kunnen vinden. Gelukkig doet ze dit niet door een eindeloze hoeveelheid pagina's te gebruiken: het boek telt slechts 118 pagina's. Een schrale troost.

Almelo, september 2004



LitNet: 20 September 2004

boontoe / to the top

NeerlandiNet: voorblad / front page

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.