Niet alleen kopen, maar lezen!

Hendrik-Jan de Wit

Driek van Wissen: Onverwoestbaar mooi, Verzamelde gedichten. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2003. ISBN 90 388 8425 7. Prijs: € 24,50 (gebonden). 368 pagina’s.

Er zijn weinig dichters die reclame maken voor hun dichtbundel in een vers. Daar moet je Driek van Wissen voor heten. Zijn bundel Onverwoestbaar mooi prijst Van Wissen in een sonnet dat op de achterkant staat. Omdat de bundel dichtgekit in cellofaan in de boekwinkel ligt, is dit geen slecht idee om je boek onder de aandacht van de achterflaplezende boekenkoper te brengen:

‘Elk vers is een verbluffende synthese
Van wijsheid en esprit, van ernst en grap
Van sprankelend begin tot sterke frappe;
Ja, Onverwoestbaar mooi blijft onvolprezen.

Het werk getuigt van zulk een meesterschap
Dat zieken daardoor eensklaps zijn genezen
En doden zijn zelfs uit de dood herrezen;
Ja, Onverwoestbaar mooi is razend knap.’

Wellicht acht u dit alles onbewezen,
Want u treft stellig om de haverklap
Een wervende recensie zoals deze
Ten bate van de verkoop op de flap,

Oordeel dan zelf en zet de grote stap:
Koop Onverwoestbaar mooi en ga het lezen!

Ieder boek in de boekhandel ligt daar natuurlijk voor dat ene doel: verkocht te worden. Onverwoestbaar mooi is verpakt in het gruwelijke plastic, maar als je erin begint te lezen, laat je het boek niet gauw meer los. Het zou de boekhandelaar enkel lezende bezoekers opleveren, iets dat dodelijk is voor de boekenbranche: een boek moet namelijk gekocht worden! Wat de trotse bezitter van het boek vervolgens doet met het boek, doet er voor de boekhandelaar niet toe. Al zet de boekbezitter het werk ongelezen in zijn boekenkast, tussen Wilmink en Wittenbols in; het boek is verkocht.

Het gedicht op de harde kaft van de prachtige uitgave van Nijgh & Van Ditmar, is een mooie introïtus tot het werk van Van Wissen. Driek van Wissen is voornamelijk bekend vanwege zijn intifadah tegen het verlies van mooie woorden in de Van Dale. Krachtige woorden zijn dan ook te vinden in gedichten van Van Wissen. Het woord ‘frappe’ bijvoorbeeld, wordt weinig gebruikt in het dagelijks taalgebruik en is één van de vele woorden die daarmee de Van Dale dreigt te verlaten. Dat ‘frappe’ een on-Nederlands woord is van origine, doet er alleen toe voor de taalpurist Van Wissen.

Van Wissen hoort tot de dichters die op een luchtige manier oubollige rijmelarij bedrijft. Alleen Komrij en Van Wissens stadsgenoot Rawie kunnen nog op deze manier rijmend te werk gaan, verder moet iedere dichter die nog wil rijmen, gebruik maken van het lichte vers. Van Wissens gedichten balanceren daarmee tussen de goede mop en de flauwe grap. Het gedicht is in elk geval niet moeilijk te begrijpen en de eenmalige lezing is voldoende om het dubbeltje te laten vallen. Zoals het sonnet ‘Mijn rijbewijs’ dat de grens van de flauwe grap ruimschoots overschrijdt:

MIJN RIJBEWIJS

Mij zal men nooit er over horen klagen
Dat ik, na zoveel keer gezakt te zijn,
Na heel veel moeite en veel centjes pijn
Ten slotte voor het rijbewijs mocht slagen

Om ingeblikt in een personenwagen
Vervolgens in de file naar een plein
Bij Hoevelaken ofwel Oudenrijn
Een stukje uit de ozonlaag te knagen.

Ik zal mij niet als anderen gedragen
Die knetterend langs ‘s Heeren wegen jagen
Met achterlating van een rookgordijn.

Ik kies voor de milieubewuste lijn.
Dus wie mij naar mijn rijbewijs mocht vragen
Toon ik gewoon een kaartje voor de trein. (100)

Deze eenvoudigheid heeft eveneens een voordeel. Zonder al te veel moeite blader je de bundel door en je kunt genoeglijke momenten doormaken. Van Wissen heeft ook humor en brengt zijn grap op een creatieve wijze. De taal is hierbij een machtig instrument en Van Wissen laat zien dat het sonnet hiervoor een goede vorm is. Met het grootse gemak, bijna luchtig, zet hij een sonnet neer over zeer uiteenlopende onderwerpen. Zoals in zijn afwijzingen-reeks waarin François Haverschmidt, alias Piet Paaltjens, een viertal afwijzingen krijgt van gerenommeerde mensen uit de Nederlandse literatuur. Van Wissen speelt hier met moderne literatuuropvattingen in brieven aan de enige romantische dichter van Nederland. Alleen het rijm verraadt dat het om een sonnet gaat:

Den heer F.H.,

Ik retourneer u hier de door de heer Schmidt Crans gemaakte ets van ene Paaltjens plus diens ‘Levensschets’ (mijns inziens biografisch te summier).
Mijnheer, het mag dan zijn dat ik u kwets, maar wat u toevertrouwt aan het papier op ongemeen oubollige manier bestempel ik in één woord als gezwets!
Ons blad is sowieso zo nieuwerwets dat alle humor geldt als iets onnets - en dus doet uw proza mij geen zier, laat staan dat ik mij kraaiend van plezier om dit soort ongein voor mijn dijen klets.

Voor De Revisor
Nicolaas Matsier (92)

De kracht van het oeuvre van Van Wissen ligt in het sonnet, waarvan er zo’n tweehonderd staan in Onverwoestbaar mooi. Daarnaast bedient Van Wissen zich van andere versvormen zoals de ballade, het kwatrijn en het rondeel. Toch laat Van Wissen zien dat hij een meester is in het spel met het sonnet. De aanbeveling op de achterkant van Onverwoestbaar mooi is hier een sprekend voorbeeld van. Dus allemaal naar de boekhandel gerend: ‘Koop Onverwoestbaar mooi‘, en nog veel belangrijker: ‘ga het lezen!’

Almelo, oktober 2003

boontoe / to the top

NeerlandiNet: voorblad / front page

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.