Campert blinkt uit in eenvoud

Hendrik-Jan de Wit

Remco Campert: Een liefde in Parijs. Amsterdam: De Bezige Bij, 2004. ISBN: 90 234 1238 9. Prijs: € 15,00. 160 pagina’s.

Naast dichter en columnist is de Nederlandse schrijver Remco Campert een romancier van formaat. Hij weet het verhaal zo soepel en ontspannen te brengen dat je niet eens in de gaten hebt, dat je een roman leest. Met Een liefde in Parijs laat Campert zien dat hij het schrijven van een roman niet verleerd is. Al ligt er een periode van bijna veertien jaar tussen de verschijning van Gouden dagen en Een liefde in Parijs.

Het verhaal Een liefde in Parijs gaat over de Nederlandse schrijver van middelbare leeftijd, Richard Sanders. In Nederland heeft hij het helemaal gemaakt. De reden dat Richard Sanders in Parijs is, is voor de presentatie van de Franse vertaling van een boek: l’ Art d’oublier.

De kunst van het vergeten, een verzameling poëtische prozastukjes die vaak niet meer dan een pagina besloegen. Het was een genre dat in Nederland altijd met enig wantrouwen werd bekeken (kreeg de lezer wel waar voor zijn geld?) maar dat in Frankrijk zonder moeite aanvaard werd. (12)

Al op de eerste bladzijde komt Sacha Lefort het verhaal binnen. Zij zorgt voor de dramatische structuur in het verhaal. Sanders staat voor zijn hotel in Parijs waar hij enige nachten overnacht voor de presentatie van een vertaald boek van hem. De vrouw roept zijn naam, maar de schrijver Sanders herkent haar niet, terwijl zij wel weet wie ze voor zich heeft:

‘Sacha Lefort. Maar toen we elkaar kenden heette ik nog Sacha van Munster. Dat roept ook niets bij je op, zie ik.’ (7)

Ze kent Sanders uit de tijd dat hij in Antwerpen woonde:

Het was een periode waar hij niet graag aan terugdacht. Kort samengevat: hij was altijd dronken geweest en de vrouw met wie hij leefde verliet hem snel. Of het ene het gevolg was van het andere of andersom wist hij niet. (9)

Na deze opening verdwijnt Sacha uit de primaire geschiedenis van de roman. Slechts af en toe vraagt de verteller zich af waarvan hij haar toch kent. Hij wil het antwoord perse weten, maar hij kan er niet opkomen. Hiermee ontstaat een spanning in het verhaal, want Sanders is niet de enige die wil weten wie die Sacha is. Ook jij als lezer wil de afloop weten, waardoor je meegesleurd wordt in het verhaal.

In de rest van de roman vertelt Sander over zijn herinneringen aan de periode in Parijs. Op jonge leeftijd heeft Richard Sanders namelijk enige tijd in Parijs gewoond samen met de schilder Tovèr:

Tovèr was voor hem onverbrekelijk met Parijs verbonden, met een samen gedeeld begin waarin alles nieuw was, met onbevlekte ambities, met een tijd waarin ze zich konden veroorloven zonder compromissen te leven, omdat die eenvoudig nog niet op hun weg waren gekomen. Ze leefden eigenlijk zonder beginselen, een ideale staat. (37)

Het verhaal van de jonge Richard Sanders in Parijs laat het contrast zien tussen de schilderkunst en de dichtkunst. Tovèr weet een bestaan in de Franse hoofdstad op te bouwen, terwijl Sanders wegkwijnt en het gevoel heeft op de zakken van zijn vriend te teren. Uiteindelijk gaat Richard Sanders terug naar Nederland, waarna hij verhuist naar Antwerpen. Aan de tijd in Antwerpen denkt Richard niet graag terug. Het was een periode waarbij hij iedere avond dronken was en met veel vrouwen het bed deelde. Sacha zal er één van geweest zijn, maar dat weet hij niet meer. In Antwerpen werkte Sanders aan een roman. Hij keerde terug naar Nederland en de roman werd een succes. In Nederland maakte Sanders kennis met de vrouw waarmee hij later trouwt: Gerda Stelbos.

Bij de presentatie van de Franse vertaling van zijn boek komen alle elementen samen. Campert heeft zo zorgvuldig de spanning opgebouwd dat je geniet van de volmaakte versmelting van alle elementen aan het einde van de roman. Daar ontdek je dat iedere mededeling van de verteller belangrijk is. Het hele verhaal staat in dienst van de afloop, die niets meer dan logisch is. Als het hoofdpersonage Richard Sanders eveneens hierachter komt, dan is het verhaal uit en tegelijk volmaakt af. Een beter einde is er eigenlijk niet: een klap die je aan voelt komen, maar die toch verrast.

De vergeten geschiedenis met Sacha Lefort is de leidraad van de roman. Daarnaast is Een liefde in Parijs meer dan een reconstructie van een liefdesgeschiedenis. Campert laat het spanningsveld zien tussen de schilderkunst en de literatuur. De schilderkunst is niet gevoelig voor taal en lijkt door iedereen begrepen te worden. Dit universele kenmerk van de schilderkunst is de oorzaak van de doorbraak van Richards vriend Tovèr. Richard kan alleen doorbreken in Nederland, omdat hij het Frans niet voldoende beheerst. Alleen in zijn moedertaal breekt hij door, voor een internationale doorbraak is hij afhankelijk van vertalers.

Confronterend is de ontdekking van de hoofdpersoon dat de Sanders uit het verleden een ander is dan de schrijver Sanders in het heden. De verteller merkt zeer treffend op:

Terwijl Sacha aan een tafeltje achter in Le Tout Paris haar verhaal vertelde, gaf hij toe aan de gedachte dat ze over een man sprak die hij niet kende en die hij eigenlijk ook niet wenste te kennen, een louter op zichzelf gericht, alcoholisch sujet, slappe misbruiker van jonge vrouwen. Met deze figuur had hij niets uit te staan, diens huid had hij allang afgeworpen. Hij legde zijn hand op Sacha’s hand, alleen om haar warmte te voelen en haar bereidwilligheid te testen, en trok een schuldig gezicht. Iets van zijn streken was hij nog niet kwijt. Ze keek hem onderzoekend aan en trok haar hand terug. (157)

Campert laat met Een liefde in Parijs zien dat hij een wereldschrijver is, die de Nederlandse letteren overstijgt. Het verhaal is schijnbaar luchtig verteld in een heldere een meeslepende stijl. Campert beheerst de romankunst als geen ander. Hij laat met Een liefde in Parijs zien dat een goed verhaal verteld wordt in eenvoudige bewoordingen, zonder teveel poeha. Ik kan mij niet voorstellen dat de Franse vertaling van dit werk lang op zich laat wachten.

Almelo, maart 2004

NB: de Boekenweek die op woensdag 10 maart 2004 begint heeft als thema: Gare-du-Nord, Ontmoetingen met Frankrijk. De schrijver van het boekenweekgeschenk Spitzen is Thomas Rozenboom. In de week van de boekenweek (10 tot en met 20 maart) verschijnt er een artikel op litnet, neerlandinet. Meer informatie op: www.cpnb.nl/bw/2004.



LitNet: 15 Maart 2004

boontoe / to the top

NeerlandiNet: voorblad / front page

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.