Ako-literatuurprijs naar Jan Siebelink

Hendrik-Jan de Wit

Doorgestoken kaart en een jury die op het laatste moment de winnaar wijzigt. Het jaar dat de uitreiking van de Ako-literatuurprijs zonder tumult gepaard gaat, moet nog komen. Een valse bommelding verpeste ooit live-uitzending op televisie, nu publiceerde de website Geenstijl.nl drie weken voor de uitreiking de winnaar. Tommy Wieringa zou de 50.000 euro in de wacht slepen met zijn hoogst originele roman Joe Speedboot. Als vrijdag 14 oktober plotseling Jan Siebelinks Knielen op een bed violen als winnaar uit de mond van juryvoorzitter Hans Dijkstal komt, gaat er een schok door Nederland: een calvinistische roman wint de geldprijs.

Voor de tweede keer is het roddelprogramma RTL Boulevard het decor waarin de winnaar van de Ako-literatuurprijs wordt gepresenteerd. In de zes voorgaande afleveringen van het programma heeft Albert Verlinde de boeken en de schrijvers aan het niet-lezende publiek gepresenteerd en deze vrijdag is het zover: vijf minuten voor het einde van het programma leest juryvoorzitter Hans Dijkstal de winnaar voor. Uiteraard heeft Dijkstal alle boeken gelezen. Net als de presentatoren Albert Verlinde ('Van Grunberg begrijp ik niks'), Daphne Bunskoek ('Is het boek biografisch?') en Fiona Hering ('Ik heb bij Tommy Wieringa een keertje thee gedronken'; 'hij heeft de naam van mijn dochtertje India in het boek verwerkt.'). Kortom een woud aan deskundigen omringen de uitreiking van de literaire geldprijs.

Juryvoorzitter Hans Dijkstal laat zich door Albert Verlinde niet van de wijs brengen, als Verlinde vraagt naar de uitgelekte uitslag. 'We moeten het spel tot het einde toe spelen. De uitslag is enkele weken terug al bepaald,' stelt de oud-minister. Naast Jan Siebelinks Knielen op een bed violen en Tommy Wieringa's Joe Speedboot zijn vier andere boeken genomineerd: De joodse messias van Arnon Grunberg, Het onverwachte antwoord van Patricia de Martelaere, Witte liefde van Wanda Reisel en El negro en ik van Frank Westerman. Boeken die juryvoorzitter in de bekendmaking van de winnaar eerst stuk voor stuk prijst vanwege de diepgang, controversie, dramatische opbouw, een perfecte legpuzzel en een verfrissend en stimulerend aangesproken belevingswereld.

Dan maakt Dijkstal de winnaar bekend, alsof hij de uitslag van de voetbalcompetitie voordraagt. Naast het pijnlijke moment dat hij de naam van de genomineerde Arnon Grunberg als Anton Grunberg uitspreekt, volgt de naam van de winnaar die deskundige en leek van RTL Boulevard erg verrast:

Het vergde een lange en geanimeerde discussie. En er zijn momenten geweest dat we twijfelden of we wel tot een besluit konden komen - zo dicht lagen de boeken bij elkaar. Uiteindelijk zijn we uitgekomen op een boek dat terneerslaat en ontroert. Een boek dat met aangrijpende eerlijkheid is geschreven. Van een grote diepgang. Drukkend, dubbelzinnig, mysterieus. Een boek dat je bij de keel grijpt en onthutst achterlaat.
De jury van de AKO Literatuurprijs 2005 is trots op haar winnaar: Jan Siebelink met het boek Knielen op een bed violen.

Voor de bekendmaking spreekt jurylid Elsbeth Etty in lovende bewoordingen over Knielen op een bed violen. De critica van NRC Handelsblad noemt de roman 'het hoogtepunt van zijn schrijverscarrière' waarbij Siebelink 'zijn doel heeft bereikt'. Siebelink reageert luchtig op de vraag van Daphne Bunskoek wat hij hier nu van vindt. 'Ik dacht dat ze het over het boek van Westerman hadden,' zegt hij. Dan gebruikt hij de gelegenheid snel om zichzelf de hemel in te prijzen met een boek over religie, God, hiernamaals en het leven hier op aarde. 'Het is lang een taboe geweest om over dit soort dingen te schrijven. Ik heb het gedaan. Het is een introvert boek om nu eens één keer mijn ouders te doorgronden.'

Als Siebelink de winnaar blijkt te zijn, wordt Albert Verlinde ook ineens enthousiast. Als deelgenoot van het complot kan hij nu eindelijk zijn mond opendoen: 'Het was voor mij ook de nummer één,' roept hij. 'Je wordt er niet vrolijk van, maar het is een prachtig verteld verhaal dat nauwelijks verteld is,' orakelt hij in de studio terwijl de aftiteling van het televisieprogramma loopt. Verlinde draagt het citaat uit een brief van Siebelink aan de uitgever, dat op de achterflap staat voor:

'Ik ben altijd bang geweest om het complete verhaal te vertellen: het geleidelijke maar onstuitbare afglijden van een zachtaardig maar in zijn jeugd verwond man - vluchtend in het zwartste calvinisme - en het verdriet dat hij in zijn naaste omgeving veroorzaakt. Het is ook het verhaal van een grote liefde. Een man en een vrouw: de een wil overleven in het hiernamaals, de ander in het nu.'

In zijn dankwoord bedankt een zichtbaar emotionele Jan Siebelink zijn vrouw Gerda 'die alles van me weet en die weet wat ik met mijn boeken wil zeggen', zijn kinderen, de hond en zijn uitgever, zonder wie hij dit project nooit tot het einde toe had kunnen vervolbrengen. Tenslotte zegt hij nog even snel dat zijn roman echt het verhaal van het 'diepe Holland' vertelt. 'Vijf eeuwen calvinisme hebben in dit land geheerst. Iedereen is hoe dan ook calvinist.' Het moeten troostende woorden zijn om de zin 'dit land, dat de laatste tijd zeer bezwaard door het leven gaat' te verklaren.

Binnenkort volgt een recensie over dit boek op LitNet.

Voor videofragmenten van de prijsuitreiking en de filmpjes van de genomineerden verwijs ik naar de website van de Ako-literatuurprijs, te vinden via: http://akoliteratuurprijs.userve.nl/home.html.

Almelo, 18 oktober 2005

LitNet: 24 Oktober 2005

boontoe / to the top

NeerlandiNet: voorblad / front page

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.