Volksschrijver op de vlucht?

Ingrid Glorie

Nederlands ‘volksschrijver’ Gerard Reve gaat verhuizen. De dokterswoning in het Belgische dorpje Machelen aan de Leie, waar Reve en zijn levenspartner Joop Schafthuizen (alias Matroos Vos) sinds 1993 wonen, is verkocht. Binnenkort betrekt het tweetal een ruim appartement in het centrum van Gent, dichtbij het Museum voor Schone Kunsten.

Als reden voor de verhuizing heeft Schafthuizen aangevoerd dat ‘Meneer Reve’ (1923) niet meer zo goed ter been is, en in de nieuwe woning in Gent bevinden alle kamers zich op de begane grond. Schafthuizen ontkent dat het vertrek uit Machelen te maken heeft met de commotie die er de laatste maanden rond zijn eigen persoon is ontstaan.

Begin november vorig jaar liet de Belgische koning Albert namelijk weten dat hij niet bereid was om de Prijs der Nederlandse Letteren, die om de drie jaar afwisselend aan een Nederlandse en een Vlaamse auteur wordt toegekend, persoonlijk aan Reve te overhandigen. Dit in verband met een gerechtelijk vooronderzoek dat tegen Schafthuizen liep. Schafthuizen wordt ervan verdacht dat hij in de zomer van 2001 een minderjarige buurjongen seksueel zou hebben misbruikt.

Koning Alberts weigering om de prijs uit te reiken deed zowel in Nederland als in België een storm van protest opgaan. Wekenlang zou de zaak Reve in beide landen de kranten blijven beheersen. Zo eiste een groep van meer dan vijftig Belgische en Nederlandse auteurs, onder wie Hugo Claus, Herman Brusselmans en Jeroen Brouwers, het aftreden van de Belgische minister van Cultuur, die er formeel verantwoordelijk voor was dat de officiële ontvangst ten paleize was afgeblazen.

Koning en regeringsleiders hielden evenwel voet bij stuk. Reve en Schafthuizen besloten daarop af te zien van elke verdere vorm van ceremonieel. Of de Nederlandse Taalunie, als organiserende instantie, het aan de prijs verbonden geldbedrag maar gewoon wilde overmaken... De oorkonde stuurde het tweetal door naar striptekenaar Kamagurka, het document op zijn website heeft gezet. Daar kan iedereen zijn eigen naam op de oorkonde zetten, en hem vervolgens downloaden. Waaruit duidelijk moge zijn hoe Reve en Schafthuizen inmiddels tegen de belangrijkste Nederlandse literatuurprijs aankijken … (Het webadres is www.kamagurka.com/nederl/reve; het oproepen zorgt evenwel voor nogal wat problemen.)

Daags na 21 november, de datum waarop de uitreiking officieel had moeten plaatsvinden, stelde de gemeenteraad van de Belgische gemeente Zulte, waar Machelen onder valt, voor om Reve — als pleister op de wonde — tot ereburger van Zulte uit te roepen. Dit was natuurlijk tegen het zere been van de ouders van de jongen die door Schafthuizen zou zijn aangerand, en ook de toekenning van het ereburgerschap lijkt nu alsnog niet door te gaan.

Justitie in Gent heeft begin februari bekend gemaakt dat zij Schafthuizen wel degelijk gerechtelijk wil vervolgen. Tijdens het vooronderzoek heeft Schafthuizen laten weten dat hij het volste vertrouwen had in een goede afloop. Hij zou alleen maar hebben ‘gekeken’. Maar op woensdag 20 februari meldde de Nederlandse nieuwssite NU.nl dat Schafthuizen tegenover onderzoekers van de Belgische politie bekend zou hebben dat hij in zijn leven negen pedofiele relaties heeft gehad. Deze informatie ontleende NU.nl aan de Belgische krant Het Laatste Nieuws. Het bericht is door geen enkele andere Nederlandse nieuwsbron overgenomen. Volgens Het Laatste Nieuws, aldus NU.nl, zouden agenten op de zolder van de villa in Machelen video’s met kinderporno hebben aangetroffen. NU.nl: ‘Volgens de krant heeft Schafthuizen gezegd dat Reve wel van de relaties op de hoogte was, maar dat hij “niet deelnam aan de vrijpartijen”.’

In het archief van NRC Handelsblad bevindt zich een portret van Joop Schafthuizen, geschreven door Tom Rooduijn en Wilfred Takken, ‘Een scheldend karikatuur van de Volksschrijver’. Hieruit zou je bijna deernis met de man krijgen. Het was uitgever Johan Polak, die Schafthuizen — zelf op dat moment een niet onverdienstelijk beeldend kunstenaar — per brief benaderde, omdat hij zich zorgen maakte over Reve. ‘De schrijver dronk, slikte en maakte iedere dag ruzie. Aan Schafthuizen het verzoek Reve te verzorgen. Na zijn tweede bezoek, vanaf 7 augustus 1975, is Schafthuizen niet meer weggegaan.’ Het moet gezegd worden dat Schafthuizen de zakelijke belangen van de volksdichter voortreffelijk heeft behartigd, en ook zou hij onvermoeibaar zijn waar het gaat om Reve’s dagelijkse levensbehoeften (op tijd eten, drinken, slapen, medicijnen). Maar inmiddels lijken de twee ook — op een voor beiden tragische en isolerende manier — tot elkaar veroordeeld.

Beter nieuws dan deze in alle opzichten weinig verheffende affaire, is dat er bij uitgeverij De Bezige Bij in maart een nieuw brievenboek van Gerard Reve verschijnt, Brieven aan Bram P. De ontvanger van deze brieven is niemand minder dan Bram Peper, oud-burgemeester van Rotterdam en oud-minister van Binnenlandse Zaken.

In het Letterkundig Museum in Den Haag is tot en met 26 mei een tentoonstelling over Reve’s leven en werk te zien, onder de titel ‘Gerard Reve, leraar en belijder’. Reve-kenner Nop Maas maakte een selectie uit onder meer brieven, foto’s en manuscripten van de volksschrijver. Niet alleen het handschrift van Reve’s debuutroman De avonden valt er te bewonderen (het duurste manuscript uit de moderne Nederlandse literatuur), maar ook het nog nooit eerder vertoonde manuscript van de novelle Werther Nieland. Voorts zijn er enkele opmerkelijke parafernalia te zien. Het meest ontroerend, voor Reve-fans en andere liefhebbers van De avonden is zonder enige twijfel de aanwezigheid van het originele Konijn van Frits van Egters.

En ook in Weert, een stadje in Noord-Limburg, is een tentoonstelling over Reve ingericht. Reve woonde van 1972 tot 1975 in Weert. Het was een productieve periode. In Weert schreef Reve onder meer de romans Lieve jongens en Een circusjongen, alsook brieven en gedichten. De ‘Zuster Immaculata’ uit het gedicht ‘Roeping’ (uit de bundel Het zingend hart, 1975) woonde er in een commune van kloosterzusters, vlak naast de flat waar Reve onderdak had gevonden. Alles duidt erop dat Reve het goed naar zijn zin had in het verder weinig opzienbarende stadje. Hij schreef zelfs stukjes voor het regionale huis-aan-huisblad Op de keper — stukjes waarin voor hemzelf niet zelden een hoofdrol was weggelegd. In het Weertse gemeentemuseum De Tiendschuur is nu een tentoonstelling over Reve’s Weertse periode ingericht. Bij de tentoonstelling verschijnt ook een boek, Koninklijke jaren. De Weerter periode van Gerard Reve (uitgeverij Veen, 15 euro), en er is een wandeling uitgezet langs alle plaatsen die een belangrijke rol in Reve’s Weertse bestaan innamen. De tocht voert onder meer langs het grote warenhuis waar Reve ‘kaas, rookworst, verf en enveloppen’ kocht en langs het adres waar vroeger het Chinese restaurant gevestigd was, waar Reve voor het luttele bedrag van fl. 7,50 regelmatig de grootst mogelijke portie nasi ging halen.

Bronnen:
‘Overigens’ (Schrijven, februari/maart-nummer 2002);
‘Oorkonde Reve naar Kamagurka’ (De Volkskrant, 19 januari 2002);
‘Reve verhuist naar appartement in Gent’ (De Volkskrant, 6 februari 2002);
‘Reve geen ereburger Vlaamse gemeente’ (De Telegraaf, 8 februari 2002).
‘“De veelbesproken Reve is vrijdag jarig”‘ (De Volkskrant, 25 februari 2002)

En verder:
De Grote Gerard Reve Verzamelpagina: http://home.planet.nl/~merte03/;
De Niet Erkende Gerard Reve Site: www.bokman.nl/reve/;
NRC/Handelsblad: www.nrc.nl;
Homepage Letterkundig Museum, Den Haag: www.letterkundigmuseum.

terug    /     boontoe

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.