|
|
|
|
|
|
|
Open blik op de wereld
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wat ecokritiek
Uit het gedicht klinkt nostalgie op naar de verdwenen blauwbok, maar ook protest en bewustmaking. De dichter geeft het prachtige dier in en door zijn gedicht blijvend gestalte. Een aandachtige grondige lectuur van het gedicht toont aan hoe de blauwbok door de bezwerende kracht van het gedicht als het ware vereeuwigd wordt. Is de man die de laatste blauwbok afschoot schuldiger dan de man die de eerste afschoot? Jawel. Er draaft geen blauwbok meer over de grasvlakten, maar het vers van Marais behoedt de blauwbok voor totale verdwijning uit het mensengeheugen. Het roept samen met de tekening van le Vaillant uit 1781 de prachtige figuur op van het dier in de verstolling van de tijd.
Zo was dit heerlijke stukje ecoliteratuur even het onderwerp van “ecokritiek”.
Ecokritiek is de studie van de relatie tussen literatuur en de natuurlijke omgeving (Cheryll Glotfelty). Sinds het begin van de jaren 90 heeft die studie een bijzonder opzienbarende vlucht genomen vooral in de Engelse letterendepartementen van vele universiteiten in de Verenigde Staten, nadien ook in Zuid-Afrika en Australië. Merkwaardig genoeg is die trend blijkbaar nog niet doorgedrongen in het Europees of Nederlandstalig academisch onderwijs. In de digitale Van Dale, die toch is bijgewerkt, vind je het woord “ecokritiek” niet terug. Als je dan “Ecocriticism” intikt in het invulveld van de Google zoekmachine op het Internet, krijg je meer dan 3000 items voorgeschoteld — teveel om ook maar te exploreren.
Als we het begrip even uitbreiden, dan komen daar andere dimensies bij dan de pure relatie literatuur/natuur. Er zit ook een stuk engagement in, een ethische betrokkenheid en actiegerichtheid. Literaire studies worden ondernomen in een tijdperk van crisis van het leefmilieu niet enkel om de belangstelling voor die studies als dusdanig, maar ook vanuit een roep naar culturele verandering. Ecologische literatuur pleit voor een culturele verandering door te onderzoeken hoe de bekrompenheid van onze culturele veronderstellingen over de natuurlijke wereld onze bekwaamheid heeft beperkt om ons een ecologisch houdbare menselijke samenleving in te denken. (Michael P. Branch e.a.).
Zo willen we eindigen met nog een versregel uit de Afrikaanse dichtkunst. N. P. van Wyk Louw besluit zijn gedicht “Svend Foyn het die harpoenkanon bedink” in de bundel Tristia over de uitvinding van het harpoenkanon tegen walvissen met “stil geweld gestel teen sagte bloed“(stil geweld gesteld tegen zacht bloed). Dit plastische beeld van het walvisschieten kan ons even goed raken als de laatste regels van de Blauwbok.
Ecoliteratuur leidt tot ecokritiek. Wanneer ook hier te lande?
Met dank aan Docente Erika Lemmer van de Universiteit van Suid-Afrika, die onze aandacht vestigde op Ecokritiek en onze blijvende belangstelling daarvoor wekte tijdens het Seminarie Afrikaanse Letterkunde aan het LUC van 7 tot 12 juli 2002.
Ghislain Duchâteau
Limburgs Universitair Centrum.
© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.
