De frustratie als bron van vermakelijkheid

Hendrik-Jan de Wit

Hanneke Groenteman: Doorzakken bij Jamin. Amsterdam: Uitgeverij Thomas Rap, 2003. ISBN: 90 6005 466 0. Prijs: € 15,00. 154 pagina's.

Nederland wordt te dik en dat mogen we weten ook. Na jarenlange 'stop met roken'-campagnes, adverteert het ministerie van volksgezondheid nu tegen de in gewichtgroeiende Nederlander. Het is een strijd die ook veel mensen persoonlijk uitvechten, zoals het boek Doorzakken bij Jamin laat zien. Het debuut van de televisiepresentatrice Hanneke Groenteman bevat 23 naar column neigende verhalen met titels als 'Toen eten nog genieten was', 'Diëten', 'Buik', 'Etende rug' en 'Schaamte'. Het boek verscheen ongeveer een jaar geleden en is in alle tijdschriften, kranten en televisieprogramma's uitvoerig behandeld. Mensen lezen blijkbaar graag een behoorlijke dosis persoonlijk leed, want de ene oplage van het boek na de andere verschijnt.

Doorzakken bij Jamin is het relaas van het dagelijkse gevecht dat Groenteman levert tegen de kilo's. Dat het vooral een strijd is met zichzelf en niet met de weegschaal, laten de columns duidelijk zien. In een verleden en vergane tijd was het genre 'ik-ben-te-dik-hoe-komt-dat-toch-en-wat-moet-ik-eraan-doen' besteed aan de brievenrubriek van 'vrouwenbladen'. Met Doorzakken bij Jamin is het onderwerp verheven tot een literair genre. Het boek zit boordevol persoonlijk leed van een vrouw die ontevreden is met zichzelf en verlangt naar een goddelijk lichaam. Groenteman is enerzijds openhartig, met een neiging naar het drammerige. Ze wil soms vervallen in diep zelfmedelijden, maar ze doet het allemaal zelf. Niemand verplicht haar tot een dieet, daar kiest ze helemaal zelf voor. De strijd van Groenteman duurt jaren en houdt haar tot het eind van het boek bezig. Iedere keer ziet ze weer een nieuwe kans om van haar hoge gewicht af te komen en iedere keer komt ze dikker uit haar kuur.

Groenteman heeft hier zelf de nodigde verklaringen voor. In 'De diëten' schrijft de presentatrice hoe het in zijn werk gaat:

Het begint altijd op dezelfde manier.
     Na een vorige afvalpoging - al dan niet succesvol - begint mijn maat weer vol te raken. Aanvankelijk denk ik: nooit meer kuren. Zo weerbarstig als het vet is dat eraf moet, zo gretig komt het weer aan. En met rente. Ik eindig aldoor een paar kilo zwaarder dan ik was voor ik op dieet ging. Als ik normaal eet. En ik eet niet bijzonder veel. (90)

Ze eet gewoon en komt toch kilo's aan. Heel gek. Uiteindelijk accepteert ze haar dikte maar.

Lekker kan ons schelen!
     Maar dan zie je Iemand. Een kennis die je lang niet gezien hebt, een actrice, een medemoeder. En ineens valt je op dat die Iemand een spectaculaire gedaantewisseling heeft ondergaan. Er is nog maar de helft van hem/haar! En dan fluistert de dieetduivel je de hamvraag in: HOE is dat hem/haar gelukt?
     […] Maar vaak ook zie ik mijzelf in eenzelfde soort flits mijn halve zelf gelukkig in een klein jurkje ronddansen. Vooral als erbij gezegd wordt dat het dieet ofwel geen enkele moeite kost, ofwel zonder enige honger gepaard gaat, ofwel dat het je leven drastisch en voorgoed zal veranderen.' (90/91)

De onthulling van het geheim van die 'halve Iemand' is voldoende om het zelf ook te gaan proberen. Natuurlijk niet met die uitwerking die de hoofdpersoon van dit verhaal gewenst heeft. Het komt in de verste verte niet in de buurt van die 'halve Iemand.' Het resultaat krijgt een plaatsje in haar boekenkast. Een voetnoot die driekwart pagina bestrijkt, vermeldt de stapel boeken over de materie. Een lange lijst boeken moet de nodige soelaas bieden met titels als Zij is slank, want zij eet! en Slank worden door vetter eten. Het helpt allemaal niets.

Het geheim van de 'halve persoonlijkheid' is niet het geheim voor Groenteman om van het overtollige vet af te komen. Een uitvoerig relaas waarin ze verhaalt over de verschillende diëten en het daarbij behorende streefgewicht per dieet laat zien dat het gewicht en het streefgewicht met de jaren omhoog gaan. In 1968 draait het nog om 64 kilo die naar 55 moest, in 2000 zijn de getallen gestegen naar 90 en 80.

Ondanks de grote tegenslagen blijft Groenteman heilig geloven in de heilzame kuren. Ze eindigt haar betoog over de vele diëten die er op de wereld zijn door een kritische noot te kraken, maar vele pagina's verder in het ultrakorte verhaal 'Vanessa!' trapt de vertelster er met haar volle gewicht weer in.

Ik zal je vertellen, ik herkénde hem bijna niet. Ingevallen wangen, die buik helemaal weg. Het was een ander mens. (154)

De Erik in het verhaal moet de vertelster maar vertellen hoe het gekomen is en het telefoonnummer geven van de desbetreffende kliniek. Nog altijd is er de hoop waaraan Groenteman zich vastklampt om weer iets te proberen. Ze is geobsedeerd door de weegschaal. Alles in haar leven draait om het gewicht, waarin haar ongeluk besloten ligt. Iedere kilo drukt een frustratie uit met zichzelf, want als ze van al haar gewicht verlost is, is Groenteman een ander mens. Daar gelooft ze heilig in tot aan het eind van het boek.

Afvallen kan Groenteman niet en daar moet ze zich bij neerleggen. Ze zou in elk geval een veel gelukkiger mens zijn door de frustraties omtrent haar gewicht in te ruilen voor acceptatie. Het grootste gedeelte van het vet wordt dan vervangen door tevredenheid met zichzelf. De acceptatie is het beste dieet voor Groenteman. Geloof me, ze zal kilo's afvallen door er niet meer zo geobsedeerd naar te kijken.

Wat maakt Groenteman het zich moeilijk. Dat is de enige constatering die bij het lezen van de verhalen overblijft. Zonder die obsessie en die maffe relatie met de weegschaal zou ze veel gelukkiger kunnen zijn. Toch is het niet vervelend om Doorzakken bij Jamin te lezen. Eigenlijk is het gewoon leuk en vermakelijk. De verhalen zitten vol zelfspot en Groenteman relativeert haar eigen obsessie. Die aspecten halen de columns uit het genre van de ingezonden brief voor damesbladen.

Daarbij kan Groenteman nog iets heel erg goed, namelijk schrijven. Haar stijl verveelt nooit. Ze trekt de lezer in haar vertelling en houdt hem stevig vast tot en met het einde van het verhaal. Wat dat betreft is Groenteman rijp voor een dikke roman die uitpuilt van het gefrustreerde vet. Het is net zoiets als het eten van de vertelster, na één verhaal wil je alleen nog maar meer. Alsof er een grote chipsbak naast je stoel staat waaruit je het ene verhaal na het andere opdiept, in je mond stopt en tijdens het kauwen naar de volgende hap grijpt. Daar komt bij dat de kloeke roman over eten, lijnen, eten en dikker worden nog geschreven moet worden in de Nederlandse letterkunde. Voor Groenteman liggen er geen obstakels, of ze moet met de columns alles van zich af geschreven hebben. Ik hoop het niet…

Almelo, oktober 2004



LitNet: 21 Oktober 2004

Klik hier en sluit aan by ons nuusbrieflys vir jou weeklikse dosis oemf! Klik hier om die nuutste nuusbrief te sien

boontoe / to the top

NeerlandiNet: voorblad / front page

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.