NeerlandiNet - Neerlandistiek in Suid-AfrikaArgief
Tuis /
Home
Briewe /
Letters
Kennisgewings /
Notices
Skakels /
Links
Boeke /
Books
Opiniestukke /
Essays
Onderhoude /
Interviews
Rubrieke /
Columns
Fiksie /
Fiction
Poësie /
Poetry
Taaldebat /
Language debate
Film /
Film
Teater /
Theatre
Musiek /
Music
Resensies /
Reviews
Nuus /
News
Slypskole /
Workshops
Spesiale projekte /
Special projects
Opvoedkunde /
Education
Kos en Wyn /
Food and Wine
Artikels /
Features
Visueel /
Visual
Expatliteratuur /
Expat literature
Reis /
Travel
Geestelike literatuur /
Religious literature
IsiXhosa
IsiZulu
Nederlands /
Dutch
Gayliteratuur /
Gay literature
Hygliteratuur /
Erotic literature
Sport
In Memoriam
Wie is ons? /
More on LitNet
Adverteer op LitNet /
Advertise on LitNet
LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.

Die Nederlandse Taalunie

De Achterflap 3

Hendrik-Jan de Wit

INLEIDING

In een poging om het goede voornemen weer nieuw leven in te blazen: eindelijk weer een achterflap. Ditmaal neem ik mij voor om het korter dan kort te doen en geef ik mij maximaal één alinea of tien regels om heel snel en adequaat het boek te beschrijven. Voor ieder die meer wil lezen: mijn rubriek Nedlitnu verhaalt twee tot drie keer per maand uitvoeriger over de nieuw verschenen Nederlandse literatuur.

ROMANS

Japanse aangelegenheden

De Vlaamse schrijver Bart Koubaa houdt blijkbaar in zijn romantitels van de vijf elementen. Heette zijn debuut uit 2000 nog Vuur, nu is de titel van zijn nieuweling Lucht. Het boek behandelt een thematiek van oorlog en het schuldgevoel dat daarbij hoort. De hoofdpersoon Kudo Yamamoto leeft teruggetrokken in zijn ouderlijk huis om het allesomvattende gedicht te fabriceren. Bij dat proces trekken oude en nieuwe liefdes voorbij en moet Yamamoto vanzelfsprekend terugdenken aan zijn werk bij de FBI, waar hij hoofd Japanse aangelegenheden was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een vertaalfout in de zomer van 1945 blijkt fatale gevolgen te hebben en in een kist vlucht hij terug naar zijn vaderland. De uitgever noemt het op de achterflap ‘een bij vlagen mythologische vertelling, gemonteerd volgens de principes van de Japanse film’.

Bart Koubaa: Lucht. Roman. Amsterdam: Em. Querido’s Uitgeverij, 2005. ISBN: 90 214 7028 4. Prijs: € 14,95. 126 pagina’s.

Levensgevaarlijke toestanden

Verliefd, verlaten, verraden. Zo typeert de uitgever de derde roman van Philibert Schlogt. Oude thema’s waar de literatuur op drijft, zinkt en verdrinkt. Kortom, levensgevaarlijke toestanden, waar alleen een ervaren schrijver geen vingers aan brandt. Vera leest tot haar schrik een recensie over een roman, die haar ex heeft geschreven. In het boek wordt niet alleen haar naam genoemd, maar weet de verteller haar te omschrijven als ‘de vijand’, een tegenspeler die iedere held volgens de leer van de controversiële filosoof Francois Malmédy nodig heeft om tot volle bloei te komen.

Philibert Schogt: De vrouw van de filosoof. Roman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2005. ISBN: 90 295 6224 2. Prijs: 16,95. 176 pagina’s.

Spannend en broeierig

Een spannende, broeierige roman over de paradoxale hang naar huiselijk geluk en het verlangen om iemand anders te zijn. Dit nietszeggende citaat van de achterflap van Pruis’ derde roman, verhult dat er meer schuilt in het werk van de literatuurcriticus. Zij weten hoe je moet schrijven, dus lezer trek uw conclusie. Saskia is met haar man en kinderen naar Oxford gereisd om te ontdekken dat de gastheer Gwen Hazelton midden in de nacht de deur achter zich dichttrekt. In de dagen erna probeert Saskia dat vertrek te doorgronden.

Marja Pruis: De vertrouweling. Roman. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2005. ISBN: 90 388 5929 5. Prijs: € 16,50. 216 pagina’s.

Road movie

Victorine en Lexia trekken door Frankrijk op de weg naar het Zuiden. De twee vriendinnen zien een man vluchtig op een parking. De man is een oude kennis van Lexia aan wie ze liever niet herinnerd wordt. Alleen denkt haar reisgenote daar anders over, want Vic heeft met deze man de nacht doorgebracht. Ze is er niet zonder kleerscheuren vanaf gekomen, zeker ook omdat ze ontdekken dat deze man in heel Frankrijk meisjes heeft laten verdwijnen. De achterflap belooft dat deze zware materie in een lichte toonaard klinkt. Een roman waarbij het recht zijn beloop neemt.

Sjuul Deckwitz: Onfortuinlijke meisjes. Roman. Amsterdam: Em. Querido’s Uitgeverij, 2005. ISBN: 90 214 5645 1. Prijs: € 17,95. 240 pagina’s.

Onbewogen betrokkenheid

Op de dag dat zijn vader een televisie kocht, werd Thomas Aurora geboren. Vanaf dat moment is de kijkbuis als een tweelingbroer voor de hoofdpersoon van Gert ten Tooms roman. Aan de televisie ontleent de nachtportier van Hotel Oblomov zijn betrokkenheid bij de wereld, maar het toestel is tegelijk zijn passiviteit. Tussen de wereld en Aurora is het glas van het televisietoestel. De naam Oblomov doet automatisch denken aan de roman van Gonsjarov die de naam van de held als titel draagt. Volgens de achterflap gaat het in de roman van Ten Toom mis, en dat is even ‘rigoureus als spectaculair’.

Gert ten Toom: Een man als Oblomov. Roman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Contact, 2005. ISBN: 90 254 2811 8. Prijs: € 19,90. 238 pagina’s.

Slecht begin

Debuteren is een vak apart, dat je slechts eenmaal in je leven uitoefent. Het debuut is het eerste schot in de strijd van het literaire leven en kan uitlopen in een slachtveld als je het niet goed aanpakt. De richtlijnen voor auteurs bij uitgeverij De Arbeiderspers mochten Hans Barendse weerhouden een flinke bak clichés open te trekken. Zijn curriculum vitae is veelbelovend, maar de eerste zin is een draak van de filosofiestudent.

Haar verschijning maakt dat ik zucht van verlangen iedere keer dat ik haar zie, elke keer dat ik me bewust ben van haar aanwezigheid moet ik mezelf dwingen mijn ogen te sluiten, mijn oren te sluiten. (7)
Een onderwerp dat Middeleeuwse minstrelen in hun liederen bezongen en dat nog eeuwen na ons zal terugkeren in lieve briefjes van verliefden aan elkaar. Maar voor de literatuur is dit niet echt iets om mee thuis te komen.

De thematiek spreekt erg aan en roept veel verwachting en op: jonge student ontmoet oogverblindende vrouw. In ruil voor haar kuisheid geeft zij hem toestemming haar leven te nemen op haar achtentwintigste verjaardag. Prachtig, maar de stijl is nog onrijp en smaakt gemeen bitter. Als een appel die te vroeg van de boom wordt geplukt.

Hans Barendse: Ben jij Engel. Roman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2005. ISBN: 90 295 6261 7. 14,95 euro. 144 pagina’s.

Samen één boek

Een hoed van het merk Fedora brengt Andrea bij haar broer Timbeer in Syracusa op Sicilië, het uiterste puntje van Europa. De hoed is alleen verkrijgbaar bij The English Hatter in Amsterdam en haar broer begeert het exemplaar. Het brengt de twee totaal verschillende levens kort bij elkaar. Doeschka Meijsing doet dit in de roman Moord en haar broer Geerten heeft daar een woord extra voor nodig: Moord & Doodslag. Volgens de uitgever is dit een uniek project van broer en zus om samen hun romans in één band te voegen. Het laat in elk geval zien hoe sterk de stijl van de twee schrijvende familieleden van elkaar verschilt. Tegelijkertijd weten ze beide een boeiende materie vol misdaad aan het voetlicht te brengen. Een project waar niet alleen de broer en zus veel lol aan beleefd hebben, ook de lezer kan zijn hart ophalen aan twee prachtige romans voor de prijs van één.

Doeschka Meijsing & Geerten Meijsing: Moord & Doodslag. Dubbelroman. Amsterdam, Antwerpen: Em. Querido’s Uitgeverij, Uitgeverij De Arbeiderspers, 2005. ISBN: 90 214 7486 7. Prijs: € 22,95. 527 pagina’s.

Onzichtbaar

De verdwijning, het onzichtbare en de herinnering. Het zijn de thema’s waar de schrijver Bernlef al zijn hele oeuvre mee stoeit. Zo ook in de nieuwste roman De onzichtbare jongen bedient hij zich rijkelijk van deze oude, vertrouwde thematiek. De roman vertelt over de twee jongens Max Veldman en Wouter van Bakel. Wil de eerste alles van de wind weten, hem vatten in cijfers en grafieken en het liefste zelf net zo onzichtbaar worden, de tweede wil sneller lopen dan de wind en de honderd meter in elf seconden afleggen.

De twee schoolmaatjes komen elkaar na jaren tegen. Wouter revalideert van een spierziekte en de onderzoeker Max zit in een psychiatrische inrichting in de buurt. Wouter blijkt de enige persoon te zijn met wie Max, ‘de onzichtbare jongen’ wil praten. De roman bevat veel citaten uit de aantekeningen van Max, waar de lezer zijn verhaal uit moet zien te construeren. Dat ‘de onzichtbare jongen’ uiteindelijk echt onzichtbaar wordt (hij loopt tegen de wind in) en dat het raadsel uiteindelijk opgelost wordt, zal de Bernlef-lezer niet verbazen.

Bernlef: De onzichtbare jongen. Amsterdam: Em. Qeurido’s Uitgeverij, 2005. ISBN: 90 214 5302 9 (paperback), 90 214 5299 5 (gebonden). Prijs: € 16,95 (paperback), 21,95 (gebonden). 192 pagina’s.

Ultrakorte hoofdstukken

Een roman die nog lang in het hoofd zal nadreunen, typeert de tekst op de achterzijde van Vrouwkje Tuinmans debuutroman Grote acht. Een meisje van zestien moet naar de begrafenis van haar vader en vraagt zich af wat ze aan moet trekken. Niet alleen dat meisje speelt een rol in de debuutroman van Tuinman. Het hele boek is doordrenkt van meisjes in alle leeftijden. In ultrakorte hoofdstukjes met vaak een leeftijd als titel, werkt de vertelster het verhaal uit. Bovendien worden hoofdstukken afgewisseld met korte brieven, die helemaal door elkaar gehutseld worden aangeboden. Een spannende opbouw voor een debuut.

Vrouwkje Tuinman: Grote acht. Roman. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2005. ISBN: 90 3887436 7. Prijs: € 14,50. 144 pagina’s.

VERHALEN

Beperkt

Arthur Japin heeft veel succes met zijn romans, maar hij is ook schrijver van korte verhalen. Dit meldt de uitgever op de nieuwe verzamelbundel van Japins verhalen. Het boek omvat de Magonische verhalen uit 1996 en de tweede verhalenbundel De vierde wand uit 1998. Daarnaast is het werk aangevuld met zeven verhalen die Japin voor uiteenlopende tijdschriften schreef. Zoals het verhaal ‘Enter’ dat zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog in het gelijknamige Twentse dorpje. Japin hanteert hier een staccatostijl, met hele korte hoofdstukjes van soms twee regels lang. Ook is de verteller afstandelijk en oriënteert zich enkel op wat er gebeurt, bijna zonder gevoel.

De hei is wit. De jonge vrouw is dik ingepakt. Zij moet haar benen hoog optrekken om door de sneeuw vooruit te komen.

Opnieuw nadert ronkend een legertruck. Ze duikt weg, maar de struiken zijn kaal. De kleur van haar rok valt te veel op.

De militairen naderen.

Met tegenzin gaat ze plat op de grond liggen. Ze rilt. Plotseling klinkt ook het gebulder van vliegtuigen. Laag komen ze over en beschieten de truck, die nu vlakbij is. Zij drukt haar gezicht in de sneeuw van angst. Daarna is het even stil. Dan probeert iemand het voertuig weer te starten. De motor hapert. Een van de jonge mannen roept iets. Nemand antwoordt.

De vliegtuigen keren terug. (384)

Japin weet wat hij doet, door deze bijna experimentele stijl te hanteren. Het drukt precies de angst en paniek uit die er heerst, juist door ze niet te noemen. Hiermee laat Japin zien dat hij zijn vak verstaat: de beperking laat de meester zien.

Arthur Japin: Alle verhalen. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2005. ISBN: 90 295 6292 7. Prijs: € 12,50. 412 pagina’s.

POËZIE

Bericht uit het hiernamaals

Het verhaal lijkt meer op fictie dan op de werkelijkheid. Twee maanden na het overlijden van de zanger, cabaretier en tekstschrijver Bram Vermeulen, krijgt zijn vrouw een ‘e-mail-acer’ te zien op haar computer. Het beeldscherm wordt vervolgens gevuld met het woord ‘RUST!’ in dikke zwarte letters. Het is een bericht van Bram Vermeulen, bestaande uit 211 pagina’s, zonder begeleidend schrijven en verzonden in april 2004, vijf maanden voor zijn dood. De nieuwe bundel met gedichten, is een selectie uit de dagboekgedichten van de schrijver. Met de wetenschap van nu klinkt daarin de zwanenzang van een dichter die mooi kon schrijven.

Bram Vermeulen: RUST! Gedichten. Amsterdam, Antwerpen: Nijgh & Van Ditmar, Houtekiet, 2005.

Prachtig materiaal

Een grossier in persoonlijk leed. Dat is de cabaretier, zanger en tekstschrijver Hans Dorrestijn. Terwijl een ander zich schaamt voor zijn alcoholisme, depressie of mislukte huwelijk, gebruikt Dorrestijn deze gevoelige materie voor een lied vol zelfbeklag. Dorrestijn doet dit op zo’n fijngevoelige en humoristische manier dat je er vanzelf om moet lachen. Voor een ander is dit leed juist de reden het dichten te staken. Dorrestijn gebruikt het allemaal als ‘Prachtig, prachtig prachtig materiaal’.

Geeft de bank mij geen krediet
Verzuip ik bijna in ’t kanaal
Dat wordt vast een heel mooi lied
Of een schitterend verhaal
Als ‘k vliegtuig mis, de trein niet haal
Prachtig prachtig prachtig materiaal (176)
Het is daarom fantastisch dat de liedjes van Dorrestijn een plekje hebben gekregen in de pluche reeks van Nijgh & Van Ditmar. Nu een liefde me zo tegenzit is een keur uit de verzameling liedteksten die Dorrestijn in zijn dertigjarige loopbaan geschreven heeft. De bijgevoegde cd laat dertien van de liedjes ook horen, zodat de lezer een idee krijgt van de eigenlijke setting waarin al dat prachtig materiaal klinkt.

Hans Dorrestijn: Nu de liefde zo tegenzit. Gedichten. Onder redactie van Lolies van Grunsven. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2005. ISBN: 90 388 1434 8. Prijs: € 27,50 (inclusief cd met aantal liedjes). 336 pagina’s.

Liedjesdichter

Een liedje is niet veel meer dan een gedicht, waaronder een deuntje wordt bedacht. Vandaar dat zoveel cabaretiers en liedjesschrijver zich aan de poëzie wagen. Rick de Leeuw, de zanger van de popgroep Trockner Kecks publiceert zijn tweede bundel met gedichten. Het zijn niet slappe aftreksels van zijn liedjes waarbij je de muziek mist, maar op zichzelf staande verzen.

Het is niet altijd kloppend wat hij schrijft. Zo valt het grammaticaal verband weg tussen de regels en gaat De Leeuws blik niet veel verder dan de regel. De bundel laat zien dat zingen en dichten twee grootheden zijn, die niet altijd mooi samenvallen. Zoals het gedicht ‘Waar ik wil wonen’, waar meer een paar regels op papier staan, dan dat wat je leest een gedicht is.

WAAR IK WIL WONEN

daar waar jij de appeltaart bakt
natuurlijk niet zonder hulp
de oudste snijdt de appels in stukjes
de jongste draait intussen reepjes van het deeg
voor straks erbovenop
het deeg door alle zes de handen
tot een perfecte deeg gekneed

daar waar appeltaart
nog warme beetje klef
en misschien iets teveel suiker
geen tijd voor een kus eerst een hap
wil je nog een tweede stuk
zo ongeduldig smaakt
zo smaakt naar meer (52)

De Leeuw beheerst een aantal dichterlijke procédés, zoals de techniek van het enjambement of het spel met rijm, woorden en betekenis. Een perfect idee voor een lied, waarbij de muziek de dichterlijke gebreken verdoezelt. Als de woorden op zichzelf staan en de kracht van de tekst moet komen, dan dondert alles in elkaar. Rick, schrijf toch mooie liedjes en laat het dichten aan anderen over.

Rick de Leeuw: Halverwege. Gedichten. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2005. ISBN: 90 388 4568 5. Prijs: € 11,50. 76 pagina's.

BIOGRAFIËN

Hazes’ wel en wee

Een alcoholist is hij niet, vertelt André Hazes in de biografie van Bert Hiddema over het leven van de Amsterdamse zanger. Het is ‘de eigenaardige gewoonte om af en toe een pilsje te pakken’. Al drinkt hij vijftig tot zestig pilsjes per dag, naar eigen zeggen, het typeert de persoon van Hazes. Niemand zou deze man als buurman willen hebben, omdat hij geregeld zijn meubilair aan gort sloeg. Wellicht dat daarom het huis volstond met plastic tuinmeubilair. Bert Hiddema is alle familieleden afgegaan met wie de vorig jaar overleden Hazes gebrouilleerd was tijdens zijn leven. Het levert een aantal boeiende onthullingen op. Volgens de achterflap is het stof van Hiddema’s onthullingen al opgewaaid voor het verschijning van dit boek.

Bert Hiddema: ’n Vriend, Het leven van André Hazes. [Amsterdam]: Uitgeverij L.J. Veen, 2005. ISBN: 90204 0282 x. Prijs: € 16,50. 222 pagina’s.

Bewonderende biograaf

Een biografie die de lezer nieuwsgierig maakt naar het werk van de gebiografeerde, is geslaagd. Rob Molin schetst in Lieve rebel het leven van de door hem bewonderde Adriaan Morriën. Hij tekent in zijn uitvoerige studie naar het leven van de dichter, schrijver en essayist een ander beeld op dan de schrijver van zichzelf maakte. Het gereformeerde milieu waarin Morriën opgroeide is een leidraad in de biografie en Molin toont duidelijk dat Morriën zich niet van dit verleden kon bevrijden.

Wat zou de hoofdpersoon ervan gevonden hebben? vraagt Molin zich af aan het einde van zijn studie:

Geen enkele schrijver heeft bij mijn weten ooit zijn biografie in druk gezien en er dus een oordeel over kunnen geven. Morriën verzette zich destijds niet tegen mijn plannen, tenzij het boek tijdens zijn leven zou verschijnen. Hij wist dat het een biografie zou worden waar hij het niet mee eens kon zijn. Niet omdat de ‘waarheid’ geweld zou worden aangedaan, maar omdat de beschrijving zou afwijken van het beeld dat hij van zichzelf had. (522)
Molin hanteert een prettige onderzoeksmethode in Lieve rebel. Op basis van brieven, gesprekken en ook gelukkig van het literaire werk beziet hij met een bewonderende maar kritische blik het leven van Morriën. Zo behandelt Molin de ontstaansgeschiedenis van literair werk en de reacties van de buitenwereld op de verschenen boeken. Molin brengt wel een strakke scheidslijn tussen leven en werk en vermeldt zorgvuldig wanneer hij bepaalde opvattingen uit de fictieve boekenkast haalt.

Ondertussen behaalt Molin het hoogste goed wat een biograaf kan bereiken, namelijk dat je kennis wilt maken met het werk van Adriaan Morriën. Zo pakkend weet Molin over dit werk te schrijven dat je de nieuwsgierigheid niet kunt bedwingen en naar de bibliotheek rent om boeken als Plantage Muidergracht (1988) en Ik heb nu weer de tijd (1996) te gaan lezen.

Rob Molin: Lieve rebel, Biografie van Adriaan Morriën. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2005. Open Domein nr. 43. ISBN: 90 295 6287 0. Prijs: € 35,00. 644 pagina’s.

DIVERSEN

Onbruikbaar materiaal?

Intieme voorvallen, snelle observaties, korte leesverslagen, notities uit gelezen boeken, boeiende citaten, melige grappen en meningen over collega-schrijvers. Niet altijd bruikbaar materiaal voor column, mop, roman of gedicht, maar des te leuker om te lezen. Gerrit Komrij gunt in zijn notitieboekje Eendagsvliegen de lezer een vluchtig kijkje in zijn literaire keuken. Sommige zinsneden komen verdomd bekend voor, zoals de snelle dichtregels:

Ik zag een … van het Lido komen.
In een papieren boot, met stokvissen als riemen.
Beplakt geraamte. (70, 1974)
Dichtregels die rechtstreeks aan komen wandelen uit de dichtcyclus ‘De stenen van Venetië’ uit de bundel Fabeldieren (1975). Even nakijken leert dat de lezer hier de geboorte van het gedicht ‘Bleke roeier op weg naar de stad’ meemaakt.
Je zag een roeiboot van het Lido komen.
De roeier had een glazen staaf als roer,
Twee stokvissen als riemen.
Komrij laat de lezer hier onder de deksels kijken van de kokende pannen in zijn literaire keuken. Een fantastische verzameling invallen is Eendagsvliegen. Een must voor iedereen die van schrijven en van Komrij houdt.

Gerrit Komrij: Eendagsvliegen. Amsterdam: De Bezige Bij, 2005. ISBN: 90 234 1768 2. Prijs: € 19,90. 304 pagina’s.

Passages

Een vereenvoudigde, draagbare Van Zomeren noemt de uitgever de verzameling citaten en zinsneden uit de meer dan vijftig boeken van de veertig jaar schrijvende schrijver. Alfabetisch gerangschikt op trefwoord volgen daar de zinnen, die soms zo meent de flap ‘doen denken aan filosofische stellingen, maximen.’ Vanzelfsprekend bevatten de meeste een uitspraak over de natuur in het algemeen en dieren in het bijzonder. Over de biggen twee citaten, waarvan de volgende de leukste is:

Biggen Biggen die met z’n allen aan het drinken waren geslagen, de gulle moederbuik deinend als een waterbad. (17)
Helaas ontbreken de bronnen in het boek en kun je het citaat niet in zijn eigen habitat bekijken. Het is een ernstige tekortkoming in een zeer vermakelijk boekje, dat wat mij betreft de meest eervolle plek van het huis verdient namelijk het toilet. Heerlijk bladerend kun je daar in alle rust kennismaken met het oeuvre van deze bijzondere dierenliefhebber en schrijver.

Als de fanatieke Van Zomeren-fan zijn favoriete citaat mist in De wereld vereenvoudigen, dan kan hij de uitgever zijn citaat doorgeven. Die uitnodiging staat op de laatste bladzijde. Wel \moet de lezer de bron opgeven, staat er streng bij.

Koos van Zomeren: De wereld vereenvoudigen, Zinnen en passages 1965-2005. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2005. ISBN: 90 295 6263 3. Prijs: € 12,50. 167 pagina’s.

Ondervragen

Een interview is soms een keiharde onderhandeling tussen vrager en bevraagde. Ik herinner mij een interview van Frenk van der Linden waarbij hij met de gewezen hoogleraar Rene Diekstra in onderhandeling ging over een vraag. ‘Alleen deze vraag en dan houd ik er mee op.’ ‘Akkoord,’ handjeklapte Diekstra. Dit voorval bewees mij dat een interview draait om vertrouwen en het vervullen van een belofte. Na de afspraak ging Van der Linden niet meer in op de kwestie. Hoe sterk het antwoord ook een nieuwe vraag uitlokte.

Frenk van der Linden heeft het interview tot ware kunstvorm verheven en lokt zijn sprekers tot mooie, persoonlijke uitspraken, die ze eigenlijk helemaal niet wilden zeggen voordat het interview begon. Omdat Van der Linden al 25 jaar mensen interviewt, is het boek Laten we eerlijk zijn, 25 jaar spraakmakende interviews verschenen. Het lijkt een vervolg op het zes jaar geleden en uitverkochte Tot op het bot, Gesprekken over ziel & zaligheid. Een prachtig boek boordevol diepgravende interviews. Laten we eerlijk zijn bevat allemaal andere gesprekken met bekende Nederlanders.

Het interview als kunstvorm wil ook zeggen dat Van der Linden sommige vragen puur voor het effect stelt. Zoals een gesprek met Jan Pronk, dat opent met de vraag: ‘Bent u weer aan de drank?’ Terwijl de beste man al twintig jaar van de drank is. Kortom, schoonheid kent zijn grenzen en wordt soms ingehaald door het effect.

Frénk van der Linden: Laten we eerlijk zijn, 25 jaar spraakmakende interviews. Met een inleiding door Arnon Grunberg. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij L.J. Veen, 2005. ISBN: 90 204 0248 X. Prijs: € 19,90 (paperback). 608 pagina’s.

Vier wetenschappers

De geschiedenis van het volkskundig onderzoek in Nederland, is een verhaal over personen. Aan de hand van de vier volkskundigen Dirk Jan van der Ven, Jan de Vries, Nico de Haas en Piet Meertens, beschrijft de historica Barbara Henkes de opkomst van het volkskundig onderzoek in Nederland in het boek Uit liefde voor het volk. De vier hoofdrolspelers hebben te maken met politiek-morele dilemma’s. Henkes laat zien dat wetenschap en politiek in het volkskundig onderzoek nauw met elkaar verweven waren. Zo was het heulen met het nationaal-socialisme een groot gevaar, waar Henkes uitgebreid bij stilstaat bij alle vier de wetenschappers.

Henkes laat in haar boek zien dat wetenschap mensenwerk is. Vanuit het werk van de wetenschappers behandelt ze de geschiedenis van een boeiende tak van wetenschap. Het volkskundige onderzoek is in Nederland vooral bekend geworden door Voskuils romancyclus Het bureau, een lijvig stuk proza in zeven delen, dat duizenden pagina’s beslaat. Ook Henkes kan niet om het werk heen en citeert ijverig uit dit literaire meesterwerk.

Het bureau is weliswaar een roman, maar van een bijzondere soort, waarvan de auteur meerdere malen liet weten dat zij ‘naar het leven’ is geschreven. De romancyclus functioneerde als een persoonlijke terugblik op een wetenschappelijke carrière en de mensen met wie de auteur heeft samengewerkt. Meertens, alias Beerta, was een van hen. (350)
Uit liefde voor het volk is een wetenschappelijk alternatief waarbij het literaire excuus naar de werkelijkheid toe ontbreekt. Daarom is het onderzoek van Henkes ook voor een breder publiek zeker de moeite waard om te lezen, al is het alleen maar om de wereld van Het bureau nog beter te kunnen begrijpen.

Barbara Henkes: Uit liefde voor het volk, Volkskundigen op zoek naar de Nederlandse identiteit 1918-1948. Amsterdam: Atheneum–Polak&Van Gennep, 2005. ISBN: 90 253 2048 1. Prijs: € 24,95. 496 pagina’s.

Mediakoning

De krant is verstoten van zijn koningszetel, concludeert persgoeroe Leon de Wolff in zijn boek De krant was koning, Publiekgerichte journalistiek en de toekomst van de media. De krant mag wel koning af zijn, De Wolff is de koning van de Nederlandse journalistiek, zo meldt hij trots in zijn voorwoord. Ongeveer 2500 journalisten zijn de afgelopen dertien jaar bij ‘krantendokter’ De Wolff op spreekuur geweest om te praten over de toekomst van het vak en om hun medium te restylen. ‘In dezelfde periode zijn onder mijn leiding inhoudsanalyses gemaakt van zo’n 60 tijdschriften, 25 dagbladen en 10 radio- en tv-programma’s.’ (10) Dat je dat maar even weet, zo staat bijna dreigend in de inleiding.

Het boek is gebaseerd op al die trainingen, analyses en gesprekken onder de bezielde leiding van de journalist die in het verleden schreef voor NRC Handelsblad, Haagse Post en FEM. De Wolff probeert in zijn boek journalisten die nog geen cursus bij hem volgden te bedienen om te leren schrijven voor hun publiek. Als een evangelist voor de journalistieke beweging de Nieuwe School, roept De Wolff het van de daken.

Nieuwe journalistiek neemt de vraag van een publiek als vertrek en geeft het antwoord met het best toereikende genre, via het best toereikende medium. De krant is geen pier van dagbladen en tijdschriften zijn er de stroomstoten van website, e-mails, tv en radio. En omdat de klant weer heeft plaatsgenomen op de troon die hem toebehoort kunnen de journalisten die werken voor een krant, tijdschrift, website of uitzending zich niet laten leiden door hun individuele en daarmee toevallige voorkeuren, maar moeten selectie en aanpak zijn gebaseerd op een uitgangspunt dat zijn inspiratie ontleent aan het publiek. (16)
De Wolff verrijkt zijn theorieën met prachtige voorbeelden, die de lezer de tekst intrekken. Daarnaast bedient hij zijn publiek op haar wenken te bedienen. De Wolff weet als geen ander wie zijn boek leest en wat ze willen weten. Zo doet hij een voorzichtige voorspelling naar de toekomst van de krant en de verhouding met andere mediavormen. Hij verwacht dat de verschillende mediavormen met elkaar vervlochten raken, afgestemd op het publiek. Een mooie constatering in een boek dat vooral uitgaat van de geschreven pers.

Leon de Wolff: De krant was koning, Publieksgerichte journalistiek en de toekomst van de media. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker, 2005. ISBN: 90 351 2897 4. Prijs: € 19,95. 264 pagina’s.




LitNet: 3 Mei 2006

boontoe / to the top

NeerlandiNet: voorblad / front page


© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.