Archive
Tuis /
Home
Briewe /
Letters
Kennisgewings /
Notices
Skakels /
Links
Nuus /
News
Fiksie /
Fiction
Poësie /
Poetry
Taaldebat /
Language debate
Opiniestukke /
Essays
Boeke /
Books
Film /
Film
Teater /
Theatre
Musiek /
Music
Slypskole /
Workshops
Opvoedkunde /
Education
Artikels /
Features
Visueel /
Visual
Expatliteratuur /
Expat literature
Gayliteratuur /
Gay literature
Xhosa
Zulu
Nederlands /
Dutch
Rubrieke /
Columns
Geestelike literatuur /
Religious literature
Hygliteratuur /
Erotic literature
Sport
Wie is ons? /
More on LitNet
LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.

Sponsors
Media Partners
Arts & Culture Trust
ABSA
Tafelberg
Human & Rousseau
Kwela
metroBig Issue
SA fmFine Music Radio
Rapport
Volksblad
Beeld
Die Burger
isiZulu
isiXhosa
Sesotho
Xitsonga
Sepedi
Afrikaans
English
Back to main page
My generation
Khulile Nxumalo Khulile Nxumalo: I was born in Diepkloof, Soweto, and went to school there and later in Swaziland. I then went to UCT, the University of Natal and Wits, where I focused on media and cultural studies. I have worked in television as a researcher, writer and director, and more recently as a producer. I did a documentary as part of the SABC1 Project 10 series this year. My book of poems, ten flapping elbows, mama, is due to be published by Deep South Press this year. I have two children and live in Johannesburg.
"Umngane wami uyathanda ukubeka aphawule ngendlela izingane zesizukulwane samanje eseziphenduke ngayo amaMelikana: uthi sekuba nzima nokuzifanisa. Kuhlale kungidida ukubona ukuthi kulezi zinsuku kulula ukukusho ukubeke ngembaba lokho. Mhlawumbe lokhu kwenziwa ukuthi imithombo yethu yezindaba inqenqeza ibange umsindo omkhulu onesiko laseMelika. Mhlawumbe lokhu kungenxa yamamoli aqhibukisa okwamakhowe minyaka yonke. Noma mhlawumbe kungenxa yokuthi u-Oprah usephenduke waba yisithixo kwabanye."
"America influenced this generation because we started to breakdance, BMX bikes were a fashion for those who could afford them, and I had a poster of Janet Jackson on my walls and she was in my dreams. A lot has happened since then, but America still rules the world."

Isitimela sihamba ngamalahle

Khulile Nxumalo

Also available as: The train goes on coal

Umngane wami uyathanda ukubeka aphawule ngendlela izingane zesizukulwane samanje eseziphenduke ngayo amaMelikana: uthi sekuba nzima nokuzifanisa. Kuhlale kungidida ukubona ukuthi kulezi zinsuku kulula ukukusho ukubeke ngembaba lokho. Mhlawumbe lokhu kwenziwa ukuthi imithombo yethu yezindaba inqenqeza ibange umsindo omkhulu onesiko laseMelika. Mhlawumbe lokhu kungenxa yamamoli aqhibukisa okwamakhowe minyaka yonke. Noma mhlawumbe kungenxa yokuthi u-Oprah usephenduke waba yisithixo kwabanye.

Kodwa ngabe akulona yini iqiniso ukuthi nangezikhathi zeSophiatown, isitayela nokugqoka kwakunomthelela omkhulu kulokho abantu ababekubona kumabhayisikobho aseMelika? Isithombe sefilimu sokuqala engasibuka ehholo i-Moravian eDiepkloof kwakuyi-The Good, the Bad and the Ugly. Kanti igama lika-Clint Eastwood laligcwele olimini lwethu sengathi wayengumalume owayengumakhelwane wethu. Ngiyangabaza ukuthi ngabe iningi lethu lalusiqondisisa yini isiNgisi, ngingasayikhulumi indaba yendlela abasikwitiza besikhipha ngamakhala ngayo. OTerence Hill noBud Spencer kwakungamaqhawe angaleso sikhathi. Futhi kuyangijabulisa ukuthi nangaso leso sikhathi, yize futhi sasisebancane kodwa, sasikwazi ukujabulela ingwijikhwebu yokulandwa kwendaba okunamahlaya. Uma ubuka ifilimu entsha kaTeddy Mattera, i-Max and Mona, uzokwazi ukuthi ngishoni. Le akuyona indaba yamahlaya anjengewe-Friends lapho umuntu etshelwa ngandledlana thile ukuthi sekuyisikhathi sokushaya ihlombe, noma okunye okufana nalokhu. Le filimu ingamahlaya ahlekisayo, iyindaba ekhukhumala iphile ebangeni ngalinye ngalinye lendaba.

Ngakhulela eDiepkloof, eZone 2. Ngaphandle kwamaHippo, ayakhiwe ngezinsimbi ezesabekayo, esikhathi sobandlululo, futhi nangale kwephunga lesisi esikhalisa izinyembezi namanxeba ezinhlamvu zenjoloba, zikhona izinto ezimbalwa ezazihamba kahle. Ngathola ukuhlakanipha, ulwazi lwemethemethiki, lwefiziki nelwekhosmoloji emidlalweni esasiyidlala emgwaqeni, lolu lwazi ngalufunda otshanini obude obabusesigangeni lapho okunamhlanje sekwakhiwe izindlu khona. Ukuhlakanipha ngakuthola nakumidlalo yomoya eyayidlalwa emsakazweni wesiZulu. Kodwa namuhla ngibona sengathi ezinganeni zaseSoweto, seluya ngokuncipha ulwazi lwasemgwaqeni ezingalusebenzisela ukuthuthukisa izingqondo zazo. Kodwa-ke akukho okunye esingabe sisakusho, phela imizila yasemigwaqeni inezingozi zayo. Inezingozi ezehlukile ekutheni umuntu akhutshwe yitshe alimale uqukulu noma awe ahuzuke emadolweni.

Kungenzeka ungakukholwa lokhu, kodwa cishe bonke abafana engakhula nabo sebashona, Kwathi kamuva empilweni, ngenkathi ngisesikoleni semfundo ephakeme, laba bafana babumba iqembu elalaziwa ngokuthi AmaVabaza, (babelinciphisa bathi, VBZ). Leli gama lalisho ukushaya, ukudinda noma ukubhaxabula. Ngaleli gama babezibona belandela ezithendeni futhi bebakhulu kuneqembu elalidumile elake lathi ukubusa okwesikhashana. Leli qembu lalibizwa ngokuthi AmaKabasa, (KBS) into elalaziwa futhi lidume ngayo yimoto yohlobo lwe-Box BMW 3 Series. Omunye wobhongoza baleli qembu owayesatshwa kakhulu, wayeshayela i-BMW ebomvu ngombala. Kuthiwa lo muntu wayelinyathela isondo. Kwakumele umnikeze ibala elivulekile ukuze umbone kahle esespina imoto yakhe kukhuphuke ifu lothuli. Ayothi angehla amaphaphu nothuli selucwebile, kubonakale ngezinhlamvu - KBS sezidwebeke emhlabathini. Laba bafana baziqopha phansi emlandwini ngenkathi kuvuka imizabalazo yabafundi. Lokhu bakwenza ngokuba bathwale amantombazane esikole ngodli. Lawa mabhungu engakhula nawo alandela ezithendeni zomlando wama-KBS ngemikhuba ayeyigila. Imisindo yezibhamu neyezimoto nokujekrolwa kuthwalwe amantombazana ayodlwengulwa kwakuyindabamlonyeni. Kwakuxoxwa izindaba zamantombazana ayegcinwa izinsuku ezithile njengezigqila zocansi. Ukwesabeka kwabo kwahamba kwaze kwafika nasemphakathini lapho izingane ezazifunda ezikoleni zasemadolobheni.

Thina sasiyisizukulwane sokuqala saseSoweto esaya edolobheni ukuyovakasha nje sichithe isizungu. Ngenkathi umthetho wokuhlala ngokobuhlanga upheliswa, amasinema eSter Kinekor avulelwa uwonkewonke. ICarlton Centre yaba isikhungo somhlaba. Ngajoyina, noma empeleni ngingazange ngijoyine, kodwa ngathathwa umoya ngahambisana neqembu elalibizwa ngama-VK. Leli qembu lalincintisana nama-HR kanye nama-Loverboys. Kwakuncintisanwa, ikakhulukazi, ngokuthi umuntu wayetetemuka namantombazane amangaki ngasikhathi sinye -wona abe engazi. Laba-ke babengosaziwayo besikhashana. Lapha ngingabala umngani wami uPat owayeyisihlabani ngoba wayefana noGeorge Michael wase-Wham! Sonke sasinezinwele eziphenyiwe. Mina ngangingenayo inhlanhla yamantombazana. Kodwa kanye, noma kabili ngaba nenhlanhla engandile yokusiza uPat ukuba akwazi ukubhekana namatasatasa etoho lakhe lamantombazane. Ngamsiza ngokusala nentombi yakhe ngenkathi esabambele enye eceleni. Luningi kabi ucansi olwalwenziwa. Ngiyabona kwakufanele bajabule bazidelise. Phela amantombazane ayeqhamuka eSacred Heart, eWoodmead, eSt Barnabas, ayevunyelwe ukuphuma ngaleyo mpelasonto kanti futhi kwakumele abuye aphindele esikoleni ngayo leyo mpelasonto.

IMelika yaba nomthelela kulesi sizukulwane ngoba nathi saqale sajayiva i-breakdance. Amabhayisikili e-BMX ayesemfashinini kulabo ababedla kusale. Odongeni lwami ngangiphanyeke iphosta kaJanet Jackson kanti futhi wayesemaphusheni ami. Kuningi osekwenzeka kusukela ngaleso sikhathi, kodwa iMelika isawubusa umhlaba.

Ngangisaqala ukuqhakaza ngivuleka ingqondo nginomdlandla wokuthanda ukwazi ngenkathi uTracy Chapman edoba imizwa yezinhliziyo zabo bonke abantu ababephilela uthando eKhonsathini yokukhululwa kukaMandela eWembley. Isizukulwane esazibonela ngokwaso indlela umhlaba ongaguquka ngayo, indlela udonga lwaseBerlin olungadilika ngayo, indlela okuhle okunganqoba ngayo ububi. Nanokuthi ithemba lingakhushulwa kanjani liphakame liye esibhakabhakeni lize liyofika emakhoneni akude omhlaba. Konke lokhu kwenzeka kwabonakala ngoNelson Mandela. Sizalwe esikhathini lapho izimpondo zewashi zaziphokophele kumiliniyamu. Kwaphrofethwa, kwabonwa imibono yokubhubha komhlaba, kwaxoxwa izindaba zokufa kwezinhlelo zekhompyutha. Lezi zindaba, le nzwabethi eyayivezwa njengento eyiqiniso, yayisithwalwa ikhanyiswa ngesathalayithi yazothiwa dinsi emagumbini ethu okuphumula futhi yalethwa nangemibhobho yomsakazo. Lokhu kwakuwukuzalwa kwesikhathi sokutholakala kolwazi. Igebe okuyilona eliveza umehluko phakathi kwalabo abasesicongweni nalabo abasasilele emuva kwakuyinto eyaqanjwa ngekhodi yedijithi, Alabo abanolwazi nalabo abangenalo. Okuziphikisayo yilokhu, yona le nto eyehlukanisayo iyona eyenza umhlaba ube yindawo encanyana, kangangokuthi ukuhlelwa kokuguquka kwezinto njengoba sabona kumibhikisho eDavos naseSeattle kwenzeka enkundleni yalokho okubonwa ngamehlo njengakumabonakude.

Liyini isiko esizukulwaneni esiphila phakathi kwakho konke lokhu!

Isiko lingamava aseke aphilwa futhi azinze engqondweni nasemzimbeni , esikhaleni sangempela, kanti lesi sikhala siyindawo yokuncintisana okuhlala kukhona. Isiko eliphilayo likhiqiza izimpawu namakhodi esingafaka kuwo iqiniso size silinike igama nesibongo. Liyinto ongayibona nongezwa imizwa yayo. Ngiyacabanga ukuthi kunezigidi zabantu kulesi sizukulwane ezinethemba lokuthi ukuba khona kwesiko kanye nokuzabalaza kungaletha uguquko. Ubani, njengoWalter Benjamin, owazi ukuthi Anabafile kumele bakhunjulwe empini engapheli yokukhunjulwa kabusha komlando, kwefa namagugu? Lokhu kufana nokuthi imanje lingebe khona ngaphandle kwezolo, kanti yilokhu kuphikisana okugqugquzela ikusasa. Kanjalo-ke nabafile kumele bakhunjulwe kungenjalo sizosulwa ekuxoxweni kwe-ephiki yomlando. Kuzokwenzekani-ke ngezingane zethu nangezingane zezingane zazo?

Ngaqala ukubhala izinkondlo ngenkathi ngizama ukwakha imigqa ehamba ngamibili enemvumelwano yesonethi yePethrakhan, njengoba sasifundiswe esikoleni. Kodwa izwi lami ekubhaleni lalikhululekile. Lalikhululeke ngendlela eyayisingathwe uSteve Biko. Ngenkathi ngiqala ukuthola uhlobo olude lwenkondlo kaMongane Serote, kanye nokujula kogqozi lwamazwi ka-Ayi Kwe Armah; bese unezezele kulokho isigqi sesibindi sohlobo lwephiki kaMazisi Kunene. Ngathola ukuthi ngisho nazo izinkondlo zingathi Aukukhululwa. Lokhu kusho ukuthi inkondlo ingathatha isimo sokuxoxa, ingajiya, nokuthi isimo esijjiyile noma isakhiwo sevesi akuwona umphefumulo wokubhalwa kwenkondlo ngokukhululeka. Ngathola ukuthi inkondlo iyakwazi ukumemeza, iyakwazi ukunikeza izingelosi uthando futhi ingakha intaba iyibeke phambi kwamehlo ami ibe ibingekho ngenkathi ngigcina ukubuka.

Ngabe sengithanda ukuzibiza Angembongi yekhasi, ngoba kwathatha ukubuka emuva eminyakeni eyikhulu futhi kuhanjwe kancane kushonwe esikhathini seminyaka eyishumi, ukwazi ukuthi silapha ukuzonezezela kulokho okuzuzwe yisizukulwane esidala ekubumbeni isitayela nesakhiwo. Singababhali abanomthombo ongomi esingaphuza kuwo. Lo mthombo unokujula okunothile. Kukithina ukuwuluka siwuhlobise ngemibala enomgqumo wesigqi samanje, kukithina ukubhala sifakaze ngesimo esesabekayo saseMiddle East, sibhale sizwakalise ukusola ngobunzima obunakashele izwekazi lethu, noma izingqwembe noma amabhena ethu axoxa indaba yokuthi kwagcina kwenzekeni ngoGeorge Bush nohambo lwakhe lokuqeda impi nanoma yikuphi okunye okwenzeka kuleli lizwe lethu eligcwele umsangano. Ngikhetha ukuhlala ethembeni lokuthi ushintsho lungenziwa.

Kunombuzo omkhulu obhekene ngqo nesizukulwane esiyithi omayelana nabantu kanye nezinto abazenzayo kule mpilo eyisixakaxaka. Ntshisekelo yini egqugquzela ukuthi okusengqondweni yethu sikuqopha kanjani kube umlando? Ngabe siyaliphonsa yini itshe esivivaneni kumagugu esizwe nasemlandweni osukhiqize lokhu osekwaziwa njengeNingizimu Afrika entsha? Siyazithola yini izindlela yokubhala phansi imizabalazo yaleli zwe? Noma konke sikuyekelela ezandleni zezihlabani ezinjengo-TM Coetzee noZakes Mda?

Yize noma ngangisemusha nginjalo, ngiyakhumbula ukuthi okuphathelene nobuciko, njengesiko eliphilayo, kwakuyinto ephila kakhulu kabi ngezikhathi ze-COSAW ne-Staffrider, kanye nezithelo zokuxoxisana okwakuba khona mayelana nobuciko obabuyinto ephila phakathi kwabantu, eyayilandela iphepha lika-Albie Sachs elalingamasiko. Ngabe isiko nenkumbulo njengento ephilayo yobuciko kusenomsebenzi yini esikhathini lapho esitshelwa khona ukuthi igxathu elingathathwa yizingqondo ezibukhali zalesi sizukulwane ukungena kwezamabhizinisi?

<< Back to all authors <<


LitNet: 20 October 2004

Have your say! Send your feedback to nelleke@yebo.co.za.

boontoe / to the top


© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.