Robert Anker wint Librisprijs 2002

Ingrid Glorie

Tijdens een bijeenkomst in het Amsterdamse Park Plaza werd op 8 mei voor de negende keer de Libris Literatuurprijs uitgereikt. De ‘Avond van het Boek’, die tegelijkertijd op de Nederlandse televisie werd uitgezonden, was, vanwege de moord op politicus Pim Fortuyn twee dagen eerder — een gebeurtenis die een groot deel van de Nederlandse bevolking in rouw heeft gedompeld — bewust sober gehouden. Onder leiding van Philip Freriks discussieerden schrijver Joost Zwagerman en journaliste Elsbeth Etty over de taak die literatuur binnen de samenleving heeft te vervullen.

Het verstandigste woord over deze kwestie kwam niet van de direct betrokkenen, maar van juryvoorzitter Herman Tjeenk Willink, in het dagelijks leven vice-voorzitter van de Raad van State. Gevraagd of de organisatie de plechtigheid uit piëteit met de overledene niet liever had moeten afblazen, antwoordde hij dat dat een verkeerd signaal zou hebben afgegeven op het moment dat in voetbalstadion De Kuip in Fortuyns eigen Rotterdam de UEFA-cupfinale tussen Feyenoord en een Duitse voetbalclub gewoon doorging. Juist in tijden van grote onzekerheid heeft de samenleving de literatuur hard nodig als een plaats voor bezinning en reflectie, vond Tjeenk Willink.

De Libris Literatuurprijs 2002 is toegekend aan Robert Anker, voor zijn roman Een soort Engeland. Aan de prijs is een bedrag van 50.000 euro verbonden. De andere genomineerde titels waren Voel maar van Jan Brokken, Koud van Geertrui Daem, Kreutzersonate van Margriet de Moor, Siegfried van Harry Mulisch en Over de grens van Chaja Polak. De auteurs van deze boeken ontvingen elk 2500 euro. Daarnaast is dit soort nominaties goed voor een flinke opleving in de verkoop.

Vooraf werden ook Mulisch en De Moor tot de kanshebbers gerekend. Mulisch was de enige van de genomineerde schrijvers die tijdens de uitreiking niet aanwezig was. Hij vond dit zo kort na de moord op Fortuyn, die algemeen wordt gezien als een schending van het recht op vrije meningsuiting en als een aantasting van de Nederlandse democratie, voor hemzelf niet gepast.

In totaal waren er 148 boeken ingestuurd, waaruit al eerder een shortlist van 20 titels was geselecteerd. De jury bestond uit Herman Tjeenk Willink (voorzitter), Douwe Fokkema, Marcel van Nieuwenborgh, Hilde Pach en Carel Peeters.

Prijswinnaar Robert Anker (1946) is literatuurcriticus bij dagblad Het Parool. Daarnaast schreef hij een groot aantal gedichten, verhalen, essays, kinder- en jeugdboeken en romans, en een toneelstuk. Hij ontving diverse prijzen, waaronder de Jan Campertprijs, de Herman Gorterprijs en de F. Bordewijkprijs.

De nu bekroonde roman Een soort Engeland (2001) geeft een beeld van de Nederlandse toneelwereld in het laatste kwart van de twintigste eeuw. Hoofdpersoon David Oosterbaan is een oudere acteur, die zich al jarenlang van de ene rol in de andere stort om zo de onzekerheid van zijn eigen leven op afstand te houden. Elk nieuw toneelgezelschap waarbij hij zich aansluit, vertegenwoordigt een nieuw tijdelijk anker: een nieuw engagement, een nieuwe maatschappijvisie, een nieuwe kijk op de subversieve rol die de toneelkunst in de maatschappij zou moeten spelen. Merkwaardig is dat verschillende bekende figuren uit de Nederlandse theaterwereld, zoals de regisseurs Frans Strijards en Gerard Jan Reijnders, in de roman onder hun eigen naam worden opgevoerd. Ook is Anker verwikkeld in een voortdurende dialoog met vooraanstaande toneelschrijvers als Bertolt Brecht, Samuel Beckett en Thomas Bernhard. Tegelijkertijd maakt hoofdpersoon David Oosterbaan, met wie het steeds slechter gaat, een rondgang langs de onderkant van de Nederlandse samenleving. Hier wordt hij geconfronteerd met het leven in zijn meest essentiële vorm. In de wereld van verslaafden en daklozen worden geen rollen gespeeld; daar is alles precies wat het is.

In haar juryrapport schrijft de jury onder meer:
‘Een soort Engeland is een met wellust geschreven roman. Anker verlustigt zich aan de taal, alsof die alles moet compenseren waarin het beschreven leven tekortschiet. Maar hij weet zijn wellust te doseren, er zit een uitgekiend ritme in de afwisseling waarmee hij rustig vertelt, hooggestemde gesprekken weergeeft en de opgewonden innerlijke monologen van Oosterbaan laat stromen. Dat past bij de crisis waarin David Oosterbaan terecht is gekomen, niet de eerste in zijn leven, maar wel de diepste. Het geeft de roman een onopvallend symfonisch karakter. [...]
‘Anker is er prachtig in geslaagd om de verschillende sferen en tijden in elkaar te laten vloeien en op elkaar te betrekken. [...]
‘Zoals wel vaker in werk van Anker is Een soort Engeland ook een rondgang door de verloedering van de westerse cultuur [...]. Net als in zijn vorige roman Vrouwenzand heerst in Een soort Engeland Ankers negatieve idealisme: door alles zo illusieloos en ellendig mogelijk voor te stellen moet er wel iets overblijven dat het personage in leven houdt. [...]
‘Gaat het de acteur Oosterbaan uiteindelijk om het loutere “spelen”, om de “speldrift”, het “vlammen”, en is al het andere bijzaak, op dezelfde manier gaat het Robert Anker in Een soort Engeland om de taal en het evocerende, wellustige schrijven, als compensatie, als genoegdoening voor alle gebreken van het leven. Afwisselend rustig en exorbitant ontrolt zich het leven van David Oosterbaan in scènes, alinea’s en zinnen die glansrijke en prikkelende beelden oproepen. Ook al mag “de inhoud” volgens Oosterbaan uiteindelijk vervluchtigen en niet als een anker in de wereld staan, Anker zorgt dat de inhoud ondertussen toch overvloedig en dwingend langskomt.’

Het volledige juryrapport is na te lezen op de website van boekwinkelketen Libris: www.libris.nl.

terug    /     boontoe

© Kopiereg in die ontwerp en inhoud van hierdie webruimte behoort aan LitNet, uitgesluit die kopiereg in bydraes wat berus by die outeurs wat sodanige bydraes verskaf. LitNet streef na die plasing van oorspronklike materiaal en na die oop en onbeperkte uitruil van idees en menings. Die menings van bydraers tot hierdie werftuiste is dus hul eie en weerspieël nie noodwendig die mening van die redaksie en bestuur van LitNet nie. LitNet kan ongelukkig ook nie waarborg dat hierdie diens ononderbroke of foutloos sal wees nie en gebruikers wat steun op inligting wat hier verskaf word, doen dit op hul eie risiko. Media24, M-Web, Ligitprops 3042 BK en die bestuur en redaksie van LitNet aanvaar derhalwe geen aanspreeklikheid vir enige regstreekse of onregstreekse verlies of skade wat uit sodanige bydraes of die verskaffing van hierdie diens spruit nie. LitNet is ’n onafhanklike joernaal op die Internet, en word as gesamentlike onderneming deur Ligitprops 3042 BK en Media24 bedryf.